Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 10–20% phụ nữ trên toàn thế giới bị trầm cảm sau sinh, và một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu chính là stress kéo dài trong thai kỳ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của mẹ, mà còn tác động tiêu cực tới sự phát triển toàn diện của thai nhi.
Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện rõ dấu hiệu, nguyên nhân, hậu quả và cách xử lý hiệu quả khi mẹ bầu bị stress, để bảo vệ cả mẹ và bé trong suốt hành trình làm mẹ đầy ý nghĩa này.
Stress ở mẹ bầu – chuyện thường gặp nhưng không nên xem nhẹ
Stress thai kỳ là gì?
Stress khi mang thai là tình trạng tâm lý căng thẳng, lo âu, dễ xúc động hoặc buồn bã kéo dài trong thời gian mang thai.
Dù là phản ứng bình thường của cơ thể trước những thay đổi, nhưng khi mức độ stress vượt quá khả năng thích nghi của mẹ bầu, nó có thể dẫn đến các rối loạn nghiêm trọng như mất ngủ, huyết áp cao, thậm chí là trầm cảm tiền sản và hậu sản.
Mẹ bầu bị stress vì đâu?
Stress trong thai kỳ có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau:
-
- Thay đổi nội tiết tố: Hormone estrogen và progesterone tăng cao ảnh hưởng đến tâm trạng, khiến mẹ bầu dễ cáu gắt, lo lắng, dễ khóc.
- Áp lực tài chính, công việc: Chi phí sinh con, chăm sóc sau sinh, nghỉ việc tạm thời có thể gây căng thẳng về kinh tế.
- Lo lắng cho thai nhi: Sợ con bị dị tật, sợ sinh non, sợ biến chứng khi sinh… là những nỗi lo phổ biến của mẹ bầu.
- Cảm giác cô đơn, thiếu chia sẻ: Nếu không được chồng, gia đình hoặc bạn bè quan tâm đúng mực, mẹ bầu dễ cảm thấy lạc lõng, bị bỏ rơi.
- Mất ngủ, đau nhức cơ thể: Cơ thể nặng nề, đau lưng, chuột rút, khó thở… kéo dài khiến tâm trạng càng dễ rơi vào căng thẳng.
Dấu hiệu nhận biết mẹ bầu bị stress kéo dài
Không phải mẹ bầu nào bị stress cũng nhận ra, vì nhiều người nghĩ đó là biểu hiện bình thường trong thai kỳ. Tuy nhiên, nếu có những dấu hiệu sau, bạn cần lưu ý:
-
- Cảm giác buồn chán, mệt mỏi kéo dài không lý do
- Mất hứng thú với mọi hoạt động, kể cả chuyện chăm sóc thai nhi
- Khó ngủ, ngủ không ngon, mộng mị nhiều
- Hay khóc, dễ xúc động hoặc tức giận bất thường
- Đau đầu, tim đập nhanh, thở gấp hoặc buồn nôn không rõ nguyên nhân
- Cảm giác tội lỗi, sợ mình không đủ tốt để làm mẹ
- Có ý nghĩ tiêu cực hoặc muốn tự làm tổn thương bản thân
Hãy thường xuyên để ý đến những dấu hiệu cho thấy mẹ bầu bị stress
Khi các triệu chứng này kéo dài trên 2 tuần và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, mẹ bầu nên tìm sự hỗ trợ từ bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý.
Tác động của stress kéo dài đến mẹ và thai nhi
Đối với mẹ
-
- Suy giảm miễn dịch: Khi mẹ bầu bị stress, cơ thể tiết ra nhiều cortisol và adrenaline – hai hormone làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến mẹ dễ mắc bệnh.
- Tăng nguy cơ tiền sản giật, sinh non: Căng thẳng kéo dài ảnh hưởng đến huyết áp, làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng thai kỳ nguy hiểm.
- Tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh: Stress không được giải tỏa sẽ dẫn đến trầm cảm tiền sản và kéo dài sang giai đoạn sau sinh, ảnh hưởng đến khả năng chăm sóc con.
Đối với thai nhi
-
- Chậm phát triển: Stress làm giảm lưu lượng máu đến nhau thai, hạn chế oxy và dưỡng chất truyền cho bé, khiến bé nhẹ cân hoặc phát triển kém.
- Tăng nguy cơ rối loạn hành vi sau sinh: Trẻ sinh ra từ mẹ bị stress nặng dễ cáu gắt, khó ngủ, chậm nói, tăng nguy cơ rối loạn tăng động hoặc lo âu khi lớn lên.
- Ảnh hưởng đến hệ thần kinh của bé: Căng thẳng quá mức có thể làm thay đổi cấu trúc và chức năng não bộ của thai nhi.
Mẹ bầu bị stress kéo dài – Cẩn thận với trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh là rối loạn tâm lý nghiêm trọng xảy ra ở phụ nữ sau sinh, thường bắt đầu từ vài tuần sau khi sinh và có thể kéo dài nhiều tháng nếu không điều trị.
Nguy hiểm ở chỗ, nếu mẹ bầu bị stress kéo dài từ thai kỳ, nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh tăng lên gấp 2–3 lần.
Trầm cảm không chỉ khiến mẹ mất khả năng chăm con, mất kết nối với bé mà còn làm tăng nguy cơ trầm cảm nặng, tự hủy hoại bản thân hoặc gây nguy hiểm cho con nhỏ.
Do đó, việc nhận diện stress và can thiệp sớm từ thai kỳ chính là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa trầm cảm sau sinh.
Làm gì khi mẹ bầu bị stress?
Đừng xem nhẹ stress – hãy hành động sớm để giữ vững tinh thần và bảo vệ thai nhi. Dưới đây là những gợi ý hiệu quả:
Chia sẻ và tìm sự hỗ trợ
-
- Đừng giữ cảm xúc tiêu cực trong lòng. Hãy nói ra với chồng, người thân, bạn bè hoặc bác sĩ sản khoa.
- Tìm đến chuyên gia tâm lý nếu cảm thấy quá tải, hoang mang hoặc mất kiểm soát cảm xúc.
Tạo không gian sống tích cực
-
- Dành thời gian thư giãn: nghe nhạc nhẹ, đọc sách, ngắm cây xanh, thiền định
- Hạn chế tiếp xúc với tin tức tiêu cực hoặc môi trường gây căng thẳng
Vận động nhẹ nhàng mỗi ngày
-
- Đi bộ, tập yoga bầu, các bài kéo giãn nhẹ giúp lưu thông máu, giải tỏa căng thẳng
- Vận động cũng kích thích cơ thể tiết ra endorphin – hormone hạnh phúc tự nhiên
Ăn uống đầy đủ, tránh kiêng khem quá mức
-
- Bổ sung các thực phẩm giàu omega-3, vitamin B, magie như cá hồi, ngũ cốc, chuối, trứng, sữa
- Uống đủ nước, tránh cà phê, nước ngọt có gas
Ngủ đủ và đúng giờ
-
- Duy trì lịch ngủ đều đặn giúp ổn định hormone và làm dịu thần kinh
- Tránh thiết bị điện tử trước giờ ngủ để có giấc ngủ sâu
Viết nhật ký cảm xúc
-
- Mỗi ngày viết ra điều bạn biết ơn, điều khiến bạn vui, điều khiến bạn lo
- Cách này giúp mẹ bầu nhận diện và xử lý cảm xúc hiệu quả hơn
Mẹ bầu bị stress có thể viết nhật ký cảm xúc để giảm stress
Khi nào cần đi khám?
Nếu mẹ bầu:
-
- Bị mất ngủ kéo dài trên 2 tuần
- Thường xuyên buồn bã, cáu gắt, mất hứng thú
- Có ý nghĩ không muốn mang thai, tự làm đau mình hoặc sợ mình không làm mẹ tốt
=> Hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa sản hoặc bác sĩ tâm lý càng sớm càng tốt.
Can thiệp sớm không chỉ giúp mẹ lấy lại cân bằng tinh thần, mà còn tạo tiền đề vững chắc cho hành trình nuôi con sau này.
Đừng ngần ngại nói ra những gì bạn đang cảm thấy. Đừng cố gắng “mạnh mẽ” một mình. Hãy yêu cầu giúp đỡ, chia sẻ nhiều hơn, chăm sóc tinh thần cho chính mình nhiều hơn – đó không chỉ là cách bạn bảo vệ bản thân, mà còn là món quà quý giá nhất dành cho con yêu.
