Bạn có đang trải qua cảm giác đó không? Nếu từng quên mất lịch họp quan trọng, không nhớ nổi việc vừa mới làm xong, hoặc mất hàng giờ để nhớ ra một thông tin quen thuộc, rất có thể trí nhớ của bạn đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi cường độ làm việc quá cao.
Vậy điều gì đang xảy ra trong não bộ khi bạn làm việc liên tục? Tại sao làm nhiều việc lại khiến trí nhớ kém đi thay vì sắc bén hơn? Và quan trọng nhất, làm sao để phục hồi và bảo vệ trí nhớ trước áp lực công việc? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Trí nhớ là gì và hoạt động như thế nào?
Trí nhớ là khả năng lưu giữ, xử lý và tái hiện thông tin của não bộ. Nó không chỉ giúp bạn ghi nhớ sự kiện, dữ liệu hay kỹ năng mà còn liên quan đến việc ra quyết định, giải quyết vấn đề và duy trì sự tỉnh táo trong cuộc sống hàng ngày.
Trí nhớ bao gồm ba giai đoạn chính:
-
- Tiếp nhận thông tin: Thông qua các giác quan như mắt, tai.
- Lưu trữ thông tin: Não bộ mã hóa thông tin và lưu giữ ở các vùng khác nhau.
- Gọi lại thông tin: Khi cần, não sẽ tái hiện lại thông tin đã lưu trữ.
Quá trình này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giấc ngủ, dinh dưỡng, mức độ căng thẳng, khả năng tập trung và tần suất sử dụng não bộ. Và khi bạn làm việc quá nhiều, chính những yếu tố này
Trí nhớ tốt phụ thuộc vào nhiều yếu tốt khác nhau
Làm việc quá sức – “kẻ đánh cắp” trí nhớ thầm lặng
Căng thẳng kéo dài làm teo vùng ghi nhớ của não
Khi bạn làm việc liên tục, đặc biệt là dưới áp lực thời gian và hiệu suất, cơ thể tiết ra hormone cortisol – loại hormone gây stress. Nếu nồng độ cortisol tăng cao kéo dài, vùng hippocampus (chịu trách nhiệm lưu trữ trí nhớ dài hạn) sẽ bị tổn thương. Nhiều nghiên cứu cho thấy, căng thẳng kinh niên khiến vùng hippocampus teo nhỏ, dẫn đến suy giảm trí nhớ.
Não bị quá tải thông tin
Não bộ có khả năng xử lý giới hạn. Mỗi ngày, bạn tiếp nhận hàng chục ngàn đơn vị thông tin từ công việc, điện thoại, email, mạng xã hội… Khi làm việc nhiều, bạn buộc phải ghi nhớ và xử lý liên tục, khiến não bị quá tải. Hậu quả là thông tin không được lưu trữ đúng cách, dẫn đến tình trạng “nghe tai này, lọt tai kia”.
Thiếu ngủ làm giảm khả năng mã hóa trí nhớ
Ngủ là lúc não bộ sắp xếp, xử lý và củng cố trí nhớ. Làm việc quá nhiều thường đồng nghĩa với ngủ ít, ngủ không sâu, khiến quá trình tái tạo trí nhớ bị gián đoạn. Những gì bạn học, đọc, làm trong ngày có thể sẽ bị quên sạch vào sáng hôm sau nếu bạn không ngủ đủ.
Đa nhiệm khiến khả năng tập trung suy giảm
Nhiều người nghĩ rằng làm nhiều việc cùng lúc là hiệu quả. Tuy nhiên, não bộ con người không thật sự có khả năng đa nhiệm. Khi bạn liên tục chuyển đổi giữa các công việc, trí nhớ ngắn hạn bị ảnh hưởng, khiến bạn dễ quên, ghi nhớ sai hoặc bỏ sót thông tin quan trọng.
Lối sống thiếu lành mạnh “bào mòn” trí nhớ
Làm việc quá mức thường kéo theo việc bỏ bữa, ăn uống qua loa, lười vận động, sử dụng nhiều caffeine, thức khuya… Những yếu tố này ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất của não và giảm khả năng ghi nhớ.
Những dấu hiệu cảnh báo trí nhớ của bạn đang suy giảm
-
- Quên các cuộc hẹn, việc cần làm, tên người quen dù vừa mới nghe
- Thường xuyên mất đồ cá nhân như chìa khóa, ví, điện thoại
- Gặp khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin đơn giản
- Lặp lại một câu chuyện hoặc một câu hỏi nhiều lần
- Mất khả năng tập trung khi đọc hoặc làm việc
- Cảm thấy tinh thần “đơ”, suy nghĩ chậm hơn bình thường
Nếu những dấu hiệu trên xảy ra thường xuyên, đó là lúc bạn cần xem lại nhịp độ làm việc và chế độ chăm sóc trí não của mình.
Làm thế nào để phục hồi và bảo vệ trí nhớ khi phải làm việc cường độ cao?
Ngủ đủ giấc – nền tảng của trí nhớ khỏe mạnh
-
- Ngủ 7–8 tiếng mỗi đêm, tốt nhất là từ 22h đến 6h sáng
- Tránh dùng điện thoại, caffeine, rượu trước khi ngủ
- Tạo không gian ngủ yên tĩnh, thoáng mát
Giấc ngủ chất lượng giúp não “làm sạch” những thông tin rác và tăng khả năng lưu giữ thông tin cần thiết.
Quản lý công việc thông minh
-
- Lập danh sách việc cần làm theo mức độ ưu tiên
- Làm từng việc một, tránh đa nhiệm
- Chia nhỏ nhiệm vụ phức tạp thành từng bước
- Dành thời gian nghỉ ngắn 5–10 phút sau mỗi 90 phút làm việc
Việc nghỉ ngơi định kỳ không chỉ giúp não “reset” mà còn tăng hiệu quả làm việc và ghi nhớ.
Tập luyện thể chất hàng ngày
-
- Đi bộ nhanh, đạp xe, yoga, bơi lội
- Chỉ cần 20–30 phút vận động nhẹ mỗi ngày là đủ để tăng lưu lượng máu lên não
Tập thể dục đã được chứng minh giúp sản sinh các tế bào thần kinh mới, tăng sự linh hoạt và cải thiện trí nhớ.
Ăn uống đủ chất – nuôi dưỡng trí nhớ từ bên trong
Một số thực phẩm tốt cho trí nhớ bao gồm:
-
- Cá béo: giàu omega-3 như cá hồi, cá thu
- Các loại hạt: óc chó, hạnh nhân, hạt chia
- Rau xanh: cải bó xôi, bông cải xanh
- Trứng: cung cấp choline giúp tăng chức năng não
- Trái cây mọng: việt quất, dâu tây, giàu chất chống oxy hóa
Hạn chế thực phẩm nhiều đường, chất béo bão hòa, thực phẩm chế biến sẵn – những thứ làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức.
Tập luyện trí nhớ
-
- Học ngoại ngữ, chơi nhạc cụ, giải ô chữ, sudoku, đọc sách chuyên môn
- Tập ghi nhớ theo chủ đề, sử dụng sơ đồ tư duy (mind map)
- Tái hiện thông tin bằng cách kể lại cho người khác
Những hoạt động này kích thích vùng hippocampus và giúp duy trì độ dẻo dai của não bộ.
Giảm stress, chăm sóc sức khỏe tinh thần
-
- Thiền, hít thở sâu, yoga
- Tập viết nhật ký để giải tỏa tâm lý
- Dành thời gian cho gia đình, thiên nhiên, hoạt động không liên quan đến công việc
Giảm stress không chỉ cải thiện trí nhớ mà còn nâng cao chất lượng sống tổng thể.
Hãy thử một số cách trên để cải thiện trí nhớ
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nếu bạn gặp tình trạng suy giảm trí nhớ kèm theo các dấu hiệu sau, hãy đến gặp bác sĩ:
-
- Trí nhớ giảm đột ngột, có xu hướng xấu đi nhanh chóng
- Kèm theo trầm cảm, mất định hướng, lú lẫn
- Gặp khó khăn trong giao tiếp hoặc thực hiện các công việc quen thuộc
- Có tiền sử gia đình mắc các bệnh lý thần kinh (Alzheimer, sa sút trí tuệ…)
Việc thăm khám kịp thời sẽ giúp loại trừ các nguyên nhân bệnh lý nguy hiểm và có kế hoạch can thiệp hiệu quả.
Đừng để trí nhớ phải “trả giá” cho sự bận rộn
Làm việc chăm chỉ là điều đáng quý, nhưng trí nhớ là tài sản quý giá cần được bảo vệ. Nếu bạn không học cách quản lý công việc và chăm sóc sức khỏe não bộ, bạn sẽ phải trả giá bằng sự suy giảm nhận thức, hiệu suất kém và chất lượng sống thấp.
Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ: ngủ đúng giờ, ăn uống đầy đủ, dành thời gian cho bản thân và cho não bộ được nghỉ ngơi. Một trí nhớ tốt không chỉ là yếu tố thành công mà còn là nền tảng của một cuộc sống trọn vẹn, tỉnh táo và đầy ý nghĩa.
