Mối liên hệ giữa trời lạnh và đột quỵ
Khi nhiệt độ môi trường giảm xuống thấp, cơ thể phải đối mặt với nhiều thay đổi sinh lý quan trọng. Các mạch máu có xu hướng co lại để giữ nhiệt, khiến huyết áp tăng cao đột ngột. Đối với những người đã có sẵn bệnh lý về huyết áp, điều này càng làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Khi không khi lạnh đến khiến cơ thể chúng ta buộc phải thay đổi sinh lý để chống chọi với cái lạnh
Nghiên cứu cho thấy cứ nhiệt độ giảm 1°C, nguy cơ đột quỵ tăng lên khoảng 0.6%. Đặc biệt, trong những ngày đầu của đợt không khí lạnh, tỷ lệ người nhập viện vì đột quỵ có thể tăng đến 80% so với ngày thường.
Tại sao người cao huyết áp dễ bị đột quỵ khi trời lạnh?
Người cao huyết áp có nguy cơ đột quỵ cao hơn trong thời tiết lạnh vì nhiều lý do:
Cơ chế sinh lý
Khi gặp lạnh, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế bảo vệ tự nhiên. Các mạch máu co lại để giữ nhiệt cho cơ quan nội tạng, đồng thời tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu. Với người cao huyết áp, quá trình này càng làm tăng áp lực lên thành mạch máu, vốn đã yếu đi do bệnh lý.
Tăng độ nhớt của máu
Thời tiết lạnh làm tăng độ nhớt của máu, khiến máu khó lưu thông hơn. Điều này có thể dẫn đến:
-
- Hình thành cục máu đông
- Tăng nguy cơ tắc mạch
- Giảm lưu lượng máu đến não
- Tăng gánh nặng cho tim
Thay đổi hormone
Cơ thể tiết ra nhiều hormone stress trong thời tiết lạnh, bao gồm:
-
- Cortisol
- Adrenaline
- Noradrenaline
Các hormone này đều có tác dụng làm tăng huyết áp và nhịp tim.
Dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ cần chú ý
Đột quỵ là tình trạng y tế khẩn cấp đòi hỏi sự can thiệp nhanh chóng. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo có thể giúp cứu sống tính mạng người bệnh và giảm thiểu các di chứng nghiêm trọng. Các dấu hiệu này thường xuất hiện đột ngột và có thể xảy ra riêng lẻ hoặc kết hợp với nhau.
Đau đầu bất thường
Cơn đau đầu trong đột quỵ có những đặc điểm riêng biệt cần được chú ý đặc biệt. Đây không phải là cơn đau đầu thông thường mà thường là cơn đau dữ dội, xuất hiện đột ngột như “sét đánh”. Người bệnh có thể cảm thấy đau nhức dữ dội ở một vùng cụ thể hoặc lan tỏa khắp đầu. Cơn đau thường không đáp ứng với các thuốc giảm đau thông thường và có thể kèm theo buồn nôn, nôn. Đặc biệt nguy hiểm nếu cơn đau đầu xuất hiện cùng với các triệu chứng khác như chóng mặt hoặc rối loạn thị giác.
Những cơn đau đầu đột ngột xuất hiệt như “sét đánh” có thể là dấu hiệu của đột vào trời lạnh
Rối loạn thị giác
Các vấn đề về thị giác trong đột quỵ thường diễn ra một cách đột ngột và có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai mắt. Người bệnh có thể bị mờ mắt, nhìn đôi, hoặc mất thị lực một phần hay hoàn toàn ở một bên mắt. Một số người còn mô tả cảm giác như có một tấm màn che trước mắt hoặc không thể nhìn thấy một phần của zorng thị giác. Điều đáng lưu ý là các rối loạn thị giác này có thể chỉ kéo dài trong vài phút nhưng cũng có thể là dấu hiệu của một cơn đột quỵ sắp xảy ra.
Rối loạn vận động và cảm giác
Một trong những dấu hiệu đặc trưng nhất của đột quỵ là sự mất cân đối trong vận động và cảm giác giữa hai bên cơ thể. Người bệnh có thể đột nhiên cảm thấy yếu hoặc tê liệt ở một bên cơ thể, thường ảnh hưởng đến tay, chân, và mặt cùng một bên. Cảm giác tê bì có thể từ nhẹ đến nặng, và trong một số trường hợp, người bệnh có thể hoàn toàn mất khả năng cử động chi bị ảnh hưởng. Việc không thể nâng cả hai tay lên ngang vai hoặc giữ chúng ở tư thế đó là một dấu hiệu cần được chú ý đặc biệt.
Rối loạn ngôn ngữ và giao tiếp
Khó khăn trong giao tiếp là một dấu hiệu quan trọng khác của đột quỵ. Người bệnh có thể đột nhiên nói ngọng, nói không rõ ràng hoặc khó khăn trong việc tìm từ thích hợp để diễn đạt. Trong một số trường hợp, họ có thể hiểu được người khác nói nhưng không thể trả lời hoặc đưa ra câu trả lời không liên quan đến câu hỏi. Đôi khi, người bệnh còn không thể hiểu được những gì người khác đang nói với mình, mặc dù vẫn nghe rõ âm thanh.
Rối loạn thăng bằng và phối hợp động tác
Mất thăng bằng và khó khăn trong việc phối hợp động tác là những dấu hiệu không thể bỏ qua. Người bệnh có thể đột nhiên cảm thấy chóng mặt dữ dội, mất thăng bằng khi đi lại hoặc thậm chí khi đứng yên. Họ có thể vấp ngã không rõ nguyên nhân hoặc không thể thực hiện những động tác đơn giản như cầm nắm đồ vật. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể có cảm giác như đang “say rượu” mặc dù không uống rượu bia.
Những thay đổi về ý thức
Sự thay đổi về mức độ ý thức là dấu hiệu nghiêm trọng cần được xử lý khẩn cấp. Người bệnh có thể trở nên lơ mơ, khó tỉnh táo hoặc hoàn toàn mất ý thức. Một số người có thể có biểu hiện ngủ gà bất thường, không thể tập trung hoặc có những thay đổi đột ngột về tâm trạng và hành vi. Trong trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể rơi vào trạng thái hôn mê.
Các triệu chứng kèm theo khác
Ngoài những dấu hiệu chính kể trên, đột quỵ còn có thể đi kèm với một số triệu chứng khác như:
-
- Buồn nôn và nôn đột ngột không rõ nguyên nhân
- Đổ mồ hôi bất thường
- Khó thở hoặc thở không đều
- Đau ngực
- Nhịp tim không đều
Hãy để ý những triệu chứng bất thường của cơ thể khi trời lạnh
Điều quan trọng cần nhớ là các dấu hiệu của đột quỵ thường xuất hiện đột ngột và nhanh chóng. Khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, đặc biệt là trong thời tiết lạnh và ở những người có tiền sử cao huyết áp, cần ngay lập tức gọi cấp cứu. Thời gian là yếu tố quyết định trong việc cứu sống người bệnh và giảm thiểu các di chứng có thể xảy ra sau đột quỵ.
Lưu ý: Các dấu hiệu này có thể khác nhau ở mỗi người và không phải tất cả các triệu chứng đều xuất hiện cùng lúc. Nếu nghi ngờ có dấu hiệu đột quỵ, tốt nhất là nên xử lý như một trường hợp khẩn cấp và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế ngay lập tức.
Biện pháp phòng ngừa đột quỵ khi trời lạnh
Kiểm soát huyết áp
-
- Đo huyết áp thường xuyên, ít nhất 2 lần/ngày
- Uống thuốc đều đặn theo đơn bác sĩ
- Ghi chép chỉ số huyết áp để theo dõi
- Tránh bỏ thuốc đột ngột
Giữ ấm cơ thể đúng cách
-
- Mặc đủ ấm, đặc biệt là vùng đầu, cổ và ngực
- Tránh ra ngoài trời sớm hoặc khuya
- Duy trì nhiệt độ phòng ổn định
- Tắm nước ấm, không tắm quá nóng hoặc quá lạnh
Duy trì lối sống lành mạnh
-
- Tập thể dục nhẹ nhàng trong nhà
- Ăn uống đủ chất, hạn chế muối
- Không hút thuốc, hạn chế rượu bia
- Ngủ đủ giấc, tránh stress
Chế độ dinh dưỡng phù hợp
Điều chỉnh chế độ ăn trong mùa lạnh:
-
- Tăng cường rau xanh và trái cây
- Bổ sung omega-3 từ cá
- Giảm thức ăn nhiều muối và chất béo bão hòa
- Uống đủ nước ấm
Hướng dẫn sơ cứu khi phát hiện dấu hiệu đột quỵ
Nguyên tắc F.A.S.T
-
- Face (Mặt): Kiểm tra méo miệng
- Arms (Tay): Kiểm tra cử động hai tay
- Speech (Lời nói): Kiểm tra khả năng nói
- Time (Thời gian): Gọi cấp cứu ngay lập tức
Các bước sơ cứu
- Bước 1: Đặt nạn nhân nằm nghiêng an toàn
- Bước 2: Nới lỏng quần áo
- Bước 3: Kiểm tra nhịp thở
- Bước 4: Không cho ăn uống
- Bước 5: Ghi nhớ thời điểm xuất hiện triệu chứng
Lời khuyên cho người thân của bệnh nhân cao huyết áp khi trời lạnh
Chăm sóc người thân mắc bệnh cao huyết áp, đặc biệt khi trời lạnh, là một trách nhiệm đòi hỏi sự kiên nhẫn và hiểu biết sâu sắc. Người chăm sóc không chỉ cần nắm vững kiến thức về bệnh mà còn phải có kỹ năng theo dõi và xử lý các tình huống khẩn cấp có thể xảy ra. Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết giúp người thân đồng hành hiệu quả cùng bệnh nhân cao huyết áp.
Xây dựng môi trường sống an toàn
Việc đầu tiên và quan trọng nhất là tạo một môi trường sống phù hợp cho người bệnh. Trong nhà cần duy trì nhiệt độ ổn định, tránh những thay đổi đột ngột về nhiệt độ có thể ảnh hưởng đến huyết áp. Phòng ngủ của người bệnh nên được bố trí ở nơi yên tĩnh, thoáng mát về mùa hè và ấm áp về mùa đông. Cần đặc biệt chú ý đến việc lắp đặt các thiết bị hỗ trợ trong nhà tắm và cầu thang để phòng ngừa té ngã, một rủi ro thường gặp ở người cao huyết áp.
Theo dõi và ghi chép thông tin sức khỏe
Người thân cần thiết lập một hệ thống theo dõi sức khỏe chi tiết cho bệnh nhân. Việc này bao gồm ghi chép đều đặn các chỉ số huyết áp, tần suất đo ít nhất hai lần mỗi ngày vào buổi sáng và tối. Ngoài ra, cần lưu ý ghi lại các triệu chứng bất thường, tác dụng phụ của thuốc nếu có, và những thay đổi trong sinh hoạt hàng ngày có thể ảnh hưởng đến huyết áp. Những thông tin này sẽ rất hữu ích cho bác sĩ trong việc điều chỉnh phác đồ điều trị.
Hãy theo dõi và ghi chép thông tin sức khỏe để phối hợp điều trị cho bệnh nhân dễ dàng hơn
Quản lý thuốc men và lịch khám bệnh
Một trong những trách nhiệm quan trọng nhất của người chăm sóc là đảm bảo người bệnh uống thuốc đúng giờ và đúng liều. Cần lập một lịch trình uống thuốc rõ ràng, có thể sử dụng các ứng dụng nhắc nhở hoặc hộp đựng thuốc được chia theo ngày. Đồng thời, người thân cần theo dõi việc tái khám định kỳ, đặt lịch hẹn trước với bác sĩ và chuẩn bị đầy đủ các xét nghiệm cần thiết. Việc duy trì một cuốn sổ ghi chép các câu hỏi và thắc mắc để trao đổi với bác sĩ trong các buổi khám cũng rất hữu ích.
Hỗ trợ duy trì lối sống lành mạnh
Người thân đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân duy trì lối sống có lợi cho sức khỏe. Điều này bao gồm việc lập kế hoạch các bữa ăn cân bằng dinh dưỡng, hạn chế muối và chất béo bão hòa. Nên cùng người bệnh tham gia các hoạt động thể chất nhẹ nhàng như đi bộ buổi sáng hoặc tập thể dục tại nhà. Việc đồng hành trong các hoạt động này không chỉ đảm bảo an toàn mà còn tạo động lực cho người bệnh duy trì thói quen tốt.
Chuẩn bị cho tình huống khẩn cấp
Người thân cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho các tình huống khẩn cấp có thể xảy ra. Điều này bao gồm việc lưu trữ các số điện thoại quan trọng như số cấp cứu, số điện thoại của bác sĩ điều trị, và các thành viên gia đình khác ở nơi dễ thấy. Cần chuẩn bị một túi đồ khẩn cấp containing hồ sơ bệnh án, danh sách thuốc đang sử dụng, và các vật dụng cần thiết khác. Đặc biệt, mọi thành viên trong gia đình đều phải biết cách nhận biết các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ và cách sơ cứu ban đầu.
Chăm sóc tinh thần
Khía cạnh tinh thần của người bệnh cao huyết áp thường bị bỏ qua nhưng lại vô cùng quan trọng. Stress và lo âu có thể làm tăng huyết áp một cách đáng kể. Người thân cần dành thời gian trò chuyện, lắng nghe và chia sẻ với người bệnh. Việc tạo không khí vui vẻ, thoải mái trong gia đình và khuyến khích người bệnh tham gia các hoạt động xã hội phù hợp sẽ giúp họ có tinh thần lạc quan hơn trong quá trình điều trị.
Tự chăm sóc bản thân
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, người chăm sóc cũng cần biết cách chăm sóc sức khỏe của chính mình. Việc chăm sóc người bệnh cao huyết áp có thể gây căng thẳng và mệt mỏi. Đừng ngần ngại chia sẻ trách nhiệm với các thành viên khác trong gia đình và dành thời gian để nghỉ ngơi, thư giãn. Một người chăm sóc khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần sẽ có khả năng hỗ trợ người bệnh tốt hơn.
Lưu ý: Mỗi bệnh nhân cao huyết áp có những đặc điểm và nhu cầu riêng. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có phương pháp chăm sóc phù hợp nhất cho người thân của bạn.
Thời tiết lạnh quả thật có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, đặc biệt ở người cao huyết áp. Tuy nhiên, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa, chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu rủi ro này. Hãy nhớ rằng, việc phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, và sức khỏe của bạn là vô giá.
