Hướng dẫn sơ cứu khi trẻ bị sốt cao đột ngột: cha mẹ cần biết ngay để bảo vệ con

Vì vậy, cha mẹ và người chăm sóc trẻ cần trang bị kiến thức cơ bản về sơ cứu sốt cao đột ngột, từ đó chủ động xử lý tại nhà trước khi đưa trẻ đến cơ sở y tế. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn bạn cách sơ cứu đúng cách khi trẻ bị sốt cao đột ngột, nhận biết dấu hiệu nguy hiểm và biết khi nào cần đi khám ngay.

Sốt cao đột ngột ở trẻ là gì?

Sốt được định nghĩa là khi nhiệt độ cơ thể đo ở miệng ≥ 37,5°C, đo ở nách ≥ 37,2°C và đo ở hậu môn ≥ 38°C. Trong đó:

• • Sốt nhẹ: từ 37,5°C đến 38°C
  • Sốt vừa: từ 38°C đến 39°C
  • Sốt cao: từ 39°C đến 40°C
  • Sốt rất cao: trên 40°C

Sốt cao đột ngột là tình trạng nhiệt độ cơ thể của trẻ tăng nhanh trong thời gian ngắn, thường xuất hiện kèm theo một số biểu hiện như run rẩy, da nóng, mặt đỏ bừng, mệt mỏi, quấy khóc.

Nguyên nhân phổ biến khiến trẻ sốt cao đột ngột

Trẻ em dễ bị sốt cao do hệ miễn dịch còn non yếu, chưa hoàn thiện. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:

Nhiễm virus

• • Sốt siêu vi (sốt virus), cảm cúm, sốt xuất huyết, tay chân miệng…
  • Các triệu chứng đi kèm: ho, sổ mũi, phát ban, tiêu chảy

Nhiễm vi khuẩn

• • Viêm họng, viêm amidan, viêm phổi, viêm tai giữa, viêm đường tiết niệu
  • Có thể kèm theo đau họng, ho đờm, tiểu buốt, nước tiểu đục

Sau tiêm chủng

• • Trẻ có thể sốt nhẹ đến vừa sau khi tiêm vắc xin, tùy theo phản ứng của cơ thể
  • Cần theo dõi sát trong 24–48 giờ đầu

Mọc răng

• • Trẻ dưới 2 tuổi có thể sốt nhẹ khi mọc răng
  • Tuy nhiên, nếu sốt cao > 39°C, cần loại trừ nguyên nhân bệnh lý

Triệu chứng nhận biết trẻ bị sốt cao đột ngột

Khi trẻ bị sốt cao, cha mẹ có thể quan sát thấy những biểu hiện sau:

• • Da nóng, trán và thân người ấm hoặc nóng ran
  • Mặt đỏ, mắt lờ đờ hoặc ngược lại – trẻ khóc nhiều, quấy
  • Nhịp thở nhanh hơn bình thường
  • Run rẩy, vã mồ hôi
  • Có thể nôn, bỏ bú hoặc bỏ ăn
  • Một số trẻ có dấu hiệu co giật (sốt co giật)

Lưu ý: Nên dùng nhiệt kế đo thân nhiệt để xác định chính xác mức độ sốt và theo dõi diễn tiến.

Hướng dẫn sơ cứu đúng cách khi trẻ bị sốt cao đột ngột

Khi trẻ lên cơn sốt cao đột ngột, việc sơ cứu kịp thời và đúng cách có vai trò cực kỳ quan trọng. Dưới đây là các bước cha mẹ cần thực hiện:

Đặt trẻ nằm nơi thoáng mát, tránh bị lạnh

• • Không quấn trẻ trong chăn, đắp khăn ấm hoặc mặc đồ dày
  • Chỉ nên cho trẻ mặc quần áo mỏng, rộng rãi
  • Đặt trẻ nằm yên trên giường, đầu hơi cao để dễ thở

Hạ sốt bằng cách lau mát

Cách lau mát đúng:

• • Dùng khăn mềm, thấm nước ấm (khoảng 30–35°C, không quá lạnh) để lau
  • Lau ở các vùng: trán, cổ, nách, bẹn
  • Thay khăn thường xuyên để duy trì hiệu quả
  • Tuyệt đối không dùng nước đá hoặc rượu để lau – có thể gây co mạch, sốc lạnh

Cho trẻ uống thuốc hạ sốt nếu cần

• • Chỉ sử dụng thuốc hạ sốt khi thân nhiệt ≥ 38,5°C
  • Loại thường dùng: Paracetamol (liều lượng 10–15mg/kg/lần, cách mỗi 4–6 giờ nếu cần)
  • Không tự ý dùng aspirin hoặc ibuprofen khi chưa có chỉ định

Lưu ý: Dùng thuốc đúng liều theo trọng lượng, không theo độ tuổi. Nếu trẻ nôn sau khi uống thuốc trong vòng 30 phút, cần uống lại.

Bổ sung nước và điện giải

• • Cho trẻ uống nhiều nước ấm, nước điện giải (oresol)
  • Với trẻ sơ sinh, tăng cữ bú mẹ để bù nước
  • Tránh nước đá, nước ngọt có gas

Theo dõi sát biểu hiện của trẻ

• • Đo nhiệt độ mỗi 30–60 phút
  • Ghi nhớ thời gian uống thuốc và tình trạng sau uống
  • Quan sát các dấu hiệu bất thường như: khó thở, tím tái, co giật

Khi nào cần đưa trẻ đến cơ sở y tế?

Không nên chủ quan nếu trẻ có những dấu hiệu sau dù đã được sơ cứu:

• • Sốt cao ≥ 39°C kéo dài > 2 ngày không đáp ứng với thuốc hạ sốt
  • Co giật do sốt, co giật kéo dài hơn 5 phút
  • Nôn nhiều, tiêu chảy, khát nước nhưng không uống được
  • Li bì, bỏ bú, bỏ ăn liên tục
  • Thở nhanh, khó thở, lồng ngực lõm
  • Trẻ dưới 3 tháng tuổi có biểu hiện sốt bất kỳ mức độ nào

Đặc biệt trong mùa dịch, nếu nghi ngờ trẻ mắc các bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, cúm, tay chân miệng, cần đưa đi khám để được xét nghiệm và điều trị sớm.

Những sai lầm thường gặp khi sơ cứu trẻ bị sốt cao

Việc xử lý không đúng cách có thể khiến tình trạng của trẻ trở nên nghiêm trọng hơn. Dưới đây là một số sai lầm cha mẹ nên tránh:

• • Đắp chăn ủ ấm khi trẻ sốt: Nhiều phụ huynh sợ trẻ “nhiễm lạnh” nên đắp kín chăn, gây cản trở quá trình hạ nhiệt tự nhiên của cơ thể
  • Dùng nước lạnh hoặc đá để chườm: Gây co mạch ngoại biên, cản trở giải nhiệt, có thể gây sốc nhiệt
  • Tự ý dùng thuốc không đúng liều: Dùng thuốc hạ sốt quá liều, dùng sai loại thuốc (ví dụ: aspirin có thể gây hội chứng Reye ở trẻ)
  • Bắt trẻ ăn hoặc uống quá nhiều: Trẻ sốt thường mệt mỏi, ăn uống ép buộc dễ gây nôn ói
  • Trì hoãn việc đi khám: Chần chừ khi trẻ có dấu hiệu nguy hiểm, dẫn đến bỏ lỡ “thời điểm vàng” điều trị

Cách phòng ngừa sốt cao đột ngột ở trẻ

Bên cạnh việc sơ cứu đúng cách, việc chủ động phòng ngừa sốt cao là bước quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ.

Tăng cường hệ miễn dịch

• • Cho trẻ bú mẹ đầy đủ trong 6 tháng đầu
  • Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, kẽm, probiotic trong khẩu phần ăn
  • Hướng dẫn trẻ ngủ đúng giờ, vận động phù hợp với độ tuổi

Vệ sinh cá nhân và môi trường sống

• • Rửa tay thường xuyên cho trẻ bằng xà phòng
  • Làm sạch đồ chơi, vật dụng tiếp xúc hàng ngày
  • Tránh để trẻ tiếp xúc với người đang có triệu chứng cảm cúm

Tiêm chủng đầy đủ

• • Đảm bảo trẻ được tiêm đúng và đủ các loại vắc xin phòng bệnh
  • Theo dõi sau tiêm để phát hiện sớm sốt hoặc phản ứng phụ

Theo dõi sức khỏe định kỳ

• • Đưa trẻ đi khám sức khỏe tổng quát định kỳ
  • Kiểm tra khi có dấu hiệu bất thường dù nhẹ

Sốt cao đột ngột ở trẻ là tình huống phổ biến, nhưng nếu không được sơ cứu đúng cách có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, cha mẹ cần trang bị kiến thức đầy đủ để nhận biết, xử trí kịp thời và biết khi nào nên đưa trẻ đến cơ sở y tế.

Hãy nhớ rằng, sự bình tĩnh và hiểu biết của cha mẹ chính là yếu tố quan trọng giúp con vượt qua cơn sốt một cách an toàn. Đồng thời, việc chăm sóc dinh dưỡng, vệ sinh và tiêm chủng đầy đủ sẽ giúp trẻ khỏe mạnh và hạn chế tối đa các đợt bệnh trong tương lai.