Chủ động phòng tránh ngộ độc thực phẩm trong những ngày oi bức là cách thiết thực nhất để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu, cách phòng ngừa và xử lý ngộ độc thực phẩm một cách khoa học và hiệu quả.
Ngộ độc thực phẩm là gì?
Ngộ độc thực phẩm là tình trạng rối loạn tiêu hóa xảy ra sau khi ăn phải thực phẩm bị ô nhiễm bởi vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc hóa chất độc hại. Tình trạng này có thể xảy ra cấp tính hoặc kéo dài, với mức độ nguy hiểm từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào loại tác nhân gây bệnh, liều lượng nhiễm độc và sức đề kháng của người bệnh.
Vào mùa hè, nhiệt độ tăng cao làm thực phẩm dễ bị hỏng, ôi thiu nếu không được bảo quản đúng cách. Đồng thời, các hoạt động ăn uống ngoài trời, cắm trại, đi du lịch hay sử dụng nước đá, thức ăn đường phố… cũng làm tăng nguy cơ tiếp xúc với nguồn thực phẩm không đảm bảo an toàn.
Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm trong mùa nóng
Trong những ngày nắng nóng, các nguyên nhân chính gây ra ngộ độc thực phẩm thường bao gồm:
Thực phẩm bị nhiễm khuẩn do bảo quản kém
Vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm (như Salmonella, E.coli, Listeria, Campylobacter…) phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ từ 25 – 40°C. Khi bảo quản thực phẩm không đúng cách (không để trong tủ lạnh, để ngoài không khí lâu), chúng dễ dàng sinh sôi và gây bệnh khi ăn vào.
Ăn thức ăn chế biến sẵn, để lâu ngoài môi trường
Thức ăn để lâu ở nhiệt độ phòng, nhất là món có nước như canh, cháo, bún, phở, đồ ăn trộn… rất dễ bị ôi thiu. Nếu không được hâm nóng kỹ hoặc bảo quản lạnh đúng cách, đây chính là ổ vi khuẩn tiềm tàng.
Dụng cụ và tay người chế biến không sạch
Việc không rửa tay trước khi nấu ăn, dùng dao thớt chung cho thực phẩm sống và chín hoặc vệ sinh bát đũa kém trong môi trường nóng ẩm cũng khiến vi khuẩn dễ lây lan sang thực phẩm.
Nguồn nước không đảm bảo vệ sinh
Dùng nước chưa đun sôi để nấu ăn, pha chế đồ uống, rửa rau hoặc làm đá viên có thể làm lây truyền mầm bệnh vào cơ thể.
Ăn thức ăn đường phố không đảm bảo
Đồ ăn vỉa hè tuy tiện lợi nhưng thường không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, nhất là khi được bảo quản tạm bợ dưới nắng nóng, ruồi muỗi bu bám, người bán không sử dụng găng tay hoặc khẩu trang khi chế biến.
Dấu hiệu nhận biết ngộ độc thực phẩm
Các triệu chứng ngộ độc thực phẩm có thể xuất hiện sau vài giờ hoặc 1 – 2 ngày sau khi ăn thực phẩm bị nhiễm độc. Dưới đây là những biểu hiện thường gặp:
-
- Buồn nôn, nôn ói
- Tiêu chảy nhiều lần trong ngày
- Đau bụng, co thắt bụng
- Sốt nhẹ đến sốt cao
- Chóng mặt, mệt mỏi, đổ mồ hôi lạnh
- Đôi khi có dấu hiệu mất nước: môi khô, tiểu ít, da nhăn
Trong những trường hợp nặng hơn, người bị ngộ độc có thể gặp:
-
- Tiêu chảy ra máu
- Sốt cao trên 39°C
- Mất nước nghiêm trọng
- Co giật, lơ mơ, hôn mê (hiếm gặp, nhưng rất nguy hiểm nếu không xử lý kịp)
Đối tượng dễ bị ngộ độc thực phẩm trong mùa nóng
Dù ai cũng có thể bị ngộ độc thực phẩm, nhưng những nhóm đối tượng sau có nguy cơ cao hơn và dễ bị biến chứng hơn:
-
- Trẻ nhỏ, đặc biệt dưới 5 tuổi: hệ miễn dịch chưa hoàn thiện
- Người cao tuổi: sức đề kháng suy giảm
- Phụ nữ mang thai: dễ bị ảnh hưởng đến thai nhi nếu ngộ độc nặng
- Người có bệnh lý nền: tiểu đường, bệnh thận, dạ dày…
- Người bị suy dinh dưỡng hoặc đang điều trị bệnh lý tiêu hóa
Cách xử lý khi nghi ngờ bị ngộ độc thực phẩm
Khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ ngộ độc thực phẩm, cần xử lý nhanh chóng theo các bước sau:
-
- Ngưng sử dụng thực phẩm nghi ngờ: Người bệnh cần dừng ngay việc ăn uống, tránh ăn thêm bất kỳ món nào để cơ thể không bị nhiễm thêm độc tố.
- Gây nôn (nếu mới ăn trong vòng 1 – 2 giờ): Chỉ áp dụng nếu người bệnh còn tỉnh táo và không có biểu hiện khó thở. Có thể cho uống nước muối loãng ấm và móc họng nhẹ để nôn.
- Bù nước và điện giải: Người bị tiêu chảy, nôn nhiều cần uống nước oresol (ORS) hoặc nước đun sôi để nguội, nước cháo loãng có pha muối để tránh mất nước.
Đưa đến cơ sở y tế
Trong các trường hợp sau, cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay:
-
- Trẻ nhỏ, người già bị ngộ độc
- Nôn và tiêu chảy kéo dài trên 24 giờ
- Có dấu hiệu mất nước nghiêm trọng (khô môi, không tiểu tiện, lơ mơ)
- Sốt cao không giảm
- Nôn ra máu hoặc đi ngoài phân có máu
Không nên tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy hay kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Phòng tránh ngộ độc thực phẩm trong những ngày nóng
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Dưới đây là những nguyên tắc cần tuân thủ để phòng tránh ngộ độc thực phẩm, đặc biệt trong thời tiết nắng nóng:
Lựa chọn thực phẩm tươi, rõ nguồn gốc
-
- Mua thực phẩm ở nơi uy tín, có kiểm định an toàn vệ sinh.
- Ưu tiên thực phẩm tươi sống, tránh mua đồ chế biến sẵn để lâu.
- Không mua thực phẩm có màu sắc bất thường, có mùi lạ hoặc dấu hiệu ôi thiu.
Bảo quản thực phẩm đúng cách
-
- Thực phẩm tươi sống cần bảo quản trong ngăn đá hoặc ngăn mát tủ lạnh tùy loại.
- Không để thực phẩm đã nấu chín ở nhiệt độ phòng quá 2 tiếng.
- Hâm nóng lại đồ ăn trước khi sử dụng.
Chế biến thực phẩm an toàn
-
- Nấu chín kỹ, nhất là thịt, trứng, hải sản.
- Không ăn các món tái, gỏi sống trong mùa nắng nóng.
- Dùng dao, thớt riêng cho thực phẩm sống và chín.
- Rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi nấu ăn và khi ăn uống.
Thực phẩm cần được sơ chế và chế biến an toàn để tránh bị ngộ độc thực phẩm
Đảm bảo vệ sinh dụng cụ ăn uống
-
- Rửa sạch bát, đũa, ly tách bằng nước nóng nếu có thể.
- Không dùng lại khăn lau tay bẩn để lau dụng cụ nấu nướng.
- Thường xuyên vệ sinh bếp, tủ lạnh, kệ bếp để loại bỏ vi khuẩn và nấm mốc.
Uống nước sạch, đun sôi
-
- Dùng nước đã đun sôi để nấu ăn và uống.
- Tránh sử dụng nước đá không rõ nguồn gốc.
- Không dùng lại nước đun sôi để lâu quá 24 giờ.
Cẩn trọng khi ăn ngoài
-
- Chọn quán ăn sạch sẽ, có chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm.
- Hạn chế ăn uống ở vỉa hè, đặc biệt vào giữa trưa nắng nóng.
- Không ăn đồ ăn đã bày sẵn lâu, không được che đậy.
