Cách phòng tránh cảm cúm và sốt rét mùa lạnh cho gia đình

Làm sao để bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình trước những rủi ro bệnh tật trong mùa lạnh? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những kiến thức khoa học và thực tiễn nhất về cách phòng tránh cảm cúm và sốt rét, giúp bạn chủ động chăm sóc sức khỏe, phòng bệnh từ sớm cho người thân.

Cảm cúm và sốt rét là gì?

Cảm cúm

Cảm cúm là bệnh nhiễm virus đường hô hấp cấp tính, chủ yếu do virus cúm A, B gây ra. Bệnh lây lan nhanh qua:

• • Đường hô hấp (ho, hắt hơi, nói chuyện)
  • Tiếp xúc tay – mũi – miệng với bề mặt có chứa virus

Triệu chứng cảm cúm phổ biến:

• • Sốt cao (trên 38°C)
  • Nhức đầu, đau cơ, mệt mỏi
  • Ho, đau họng, sổ mũi
  • Ớn lạnh, chán ăn

Thông thường, cảm cúm kéo dài 5–7 ngày, nhưng có thể kéo dài hơn hoặc trở nặng nếu người bệnh có nền sức khỏe yếu.

Sốt rét

Sốt rét là bệnh nhiễm ký sinh trùng Plasmodium, lây truyền qua muỗi Anopheles bị nhiễm bệnh. Tuy không phổ biến như cảm cúm, nhưng sốt rét rất nguy hiểm, có thể gây biến chứng nặng nếu không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng sốt rét đặc trưng:

• • Sốt theo cơn (lạnh run – sốt cao – vã mồ hôi)
  • Đau đầu, đau cơ, buồn nôn
  • Lách to, thiếu máu
  • Sốt tái phát theo chu kỳ 48 hoặc 72 giờ

Tại Việt Nam, sốt rét vẫn còn lưu hành ở một số khu vực miền núi, vùng sâu vùng xa, khu vực có nhiều rừng rậm, ao hồ.

Vì sao mùa lạnh dễ mắc cảm cúm và sốt rét hơn?

Thời tiết lạnh làm suy yếu hệ miễn dịch

Nhiệt độ thấp khiến mạch máu co lại, giảm lưu thông máu đến các cơ quan, trong đó có đường hô hấp. Niêm mạc mũi – họng trở nên khô hơn, mất lớp bảo vệ tự nhiên, từ đó virus, vi khuẩn dễ xâm nhập và gây bệnh.

Ngoài ra, khi trời lạnh, con người thường ở trong không gian kín, ít vận động, tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus lây lan nhanh nếu có người nhiễm bệnh trong môi trường.

Thói quen sinh hoạt thay đổi

• • Ngại uống nước → cơ thể thiếu nước, hệ miễn dịch giảm
  • Ngủ muộn, ít vận động → giảm sức đề kháng
  • Sử dụng điều hòa, máy sưởi thường xuyên khiến không khí khô, tăng nguy cơ kích ứng hô hấp

Tỷ lệ muỗi sinh sản cao tại một số khu vực

Dù muỗi Anopheles thường hoạt động nhiều vào mùa mưa, nhưng tại những vùng khí hậu nhiệt đới – ẩm thấp, chúng vẫn phát triển mạnh mẽ quanh năm, bao gồm cả mùa đông. Người dân đi rừng, ngủ màn không kỹ hoặc sống gần rừng núi, ao hồ có nguy cơ cao nhiễm sốt rét.

Cách phòng tránh cảm cúm hiệu quả cho cả gia đình

Tiêm phòng vắc xin cúm định kỳ

Tiêm vắc xin phòng cúm mùa là biện pháp đơn giản và hiệu quả nhất để phòng bệnh hoặc giảm mức độ nghiêm trọng khi nhiễm. Vắc xin cúm được khuyến nghị tiêm mỗi năm một lần, đặc biệt với:

• • Trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên
  • Người cao tuổi
  • Phụ nữ mang thai
  • Người có bệnh mãn tính (tim mạch, tiểu đường, hen suyễn…)

Tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên

• • Uống đủ nước (1.5–2 lít/ngày)
  • Ngủ đủ giấc (7–8 tiếng/đêm)
  • Tập thể dục đều đặn, kể cả vào mùa lạnh
  • Giữ tâm lý thư giãn, tránh căng thẳng kéo dài

Bổ sung thực phẩm giúp phòng tránh cảm cúm

Các nhóm “thực phẩm vàng” giúp tăng cường miễn dịch mùa lạnh nên có mặt trong bữa ăn hàng ngày:

• • Tỏi, gừng, nghệ: chống viêm, kháng khuẩn
  • Trái cây giàu vitamin C: cam, bưởi, ổi, kiwi
  • Rau lá xanh đậm: cải bó xôi, rau ngót, rau mồng tơi
  • Sữa chua: tăng lợi khuẩn, cân bằng hệ miễn dịch
  • Nước ấm: giữ ấm cổ họng, hỗ trợ hoạt động của các tế bào miễn dịch

Giữ vệ sinh cá nhân và không gian sống

• • Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng
  • Hạn chế tiếp xúc với người đang ho, sốt
  • Đeo khẩu trang khi ra ngoài, nhất là nơi công cộng
  • Vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý mỗi ngày
  • Mở cửa sổ ít nhất 30 phút/ngày để không khí lưu thông

Biện pháp phòng tránh sốt rét an toàn

Tránh bị muỗi đốt

• • Ngủ màn (nên chọn màn tẩm hóa chất chống muỗi)
  • Mặc quần áo dài tay khi ra ngoài vào buổi tối hoặc sáng sớm
  • Dùng kem/chai xịt chống muỗi khi cần
  • Không để ao tù nước đọng quanh nhà – môi trường lý tưởng để muỗi sinh sản

Hạn chế đi rừng, vùng sốt rét lưu hành

• • Nếu bắt buộc đi công tác, du lịch ở vùng rừng núi, hãy chuẩn bị kỹ:
    • Mang theo thuốc chống sốt rét theo chỉ định bác sĩ
    • Mặc kín, ngủ màn kỹ
    • Không ở gần nơi ẩm thấp, rậm rạp

Theo dõi sức khỏe sau khi đi rừng

Nếu sau khi trở về từ vùng có dịch sốt rét, bạn hoặc người thân xuất hiện các triệu chứng như:

• • Sốt theo cơn, rét run từng đợt
  • Đau đầu, mệt mỏi kéo dài
  • Vàng da, nôn ói

Hãy đến cơ sở y tế ngay để xét nghiệm máu và điều trị sớm nếu phát hiện ký sinh trùng sốt rét.

Những sai lầm cần tránh khi phòng bệnh mùa lạnh

Không uống nước vì không khát

Mùa lạnh khiến cảm giác khát giảm nhưng cơ thể vẫn cần đủ nước để:

• • Giữ ẩm cho niêm mạc mũi – họng
  • Đào thải độc tố
  • Duy trì hoạt động của hệ miễn dịch

Giải pháp: Uống nước ấm, nhấp từng ngụm nhỏ nhiều lần trong ngày. Có thể bổ sung thêm trà gừng, nước chanh mật ong, nước canh.

Ủ ấm quá mức hoặc mặc không phù hợp

• • Mặc quá nhiều lớp áo có thể khiến trẻ nhỏ ra mồ hôi, ngấm ngược vào da gây cảm lạnh
  • Quần áo quá dày cản trở vận động, khó điều hòa nhiệt độ

Giải pháp: Mặc nhiều lớp mỏng, dễ cởi – mặc tùy vào môi trường. Đảm bảo ấm ở cổ, tai, lòng bàn chân.

Tự ý dùng thuốc khi có dấu hiệu sốt

Việc lạm dụng thuốc hạ sốt, kháng sinh khi chưa rõ nguyên nhân có thể gây nguy hiểm hoặc làm che lấp triệu chứng bệnh.

Giải pháp: Theo dõi nhiệt độ và triệu chứng, đến cơ sở y tế để được khám, xét nghiệm và điều trị đúng cách.

Cách chăm sóc người bị cảm cúm hoặc sốt rét tại nhà

Đối với người bị cảm cúm

• • Cho nghỉ ngơi tại phòng riêng, thông thoáng
  • Đảm bảo đủ nước, ăn nhẹ, dễ tiêu
  • Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ
  • Vệ sinh tay, mũi họng thường xuyên
  • Theo dõi sốt và các dấu hiệu trở nặng (khó thở, sốt không giảm sau 3 ngày)

Đối với người bị sốt rét

• • Không tự điều trị bằng mẹo dân gian
  • Đưa đến cơ sở y tế có chuyên môn về sốt rét
  • Sau điều trị, theo dõi sát trong 2–3 tuần để tránh tái phát
  • Bổ sung dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý để phục hồi sức khỏe

Cảm cúm và sốt rét là hai bệnh thường gặp và dễ lây lan trong mùa lạnh, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu có kiến thức và hành động đúng cách. Việc tăng cường miễn dịch, giữ ấm, ăn uống đầy đủ và tiêm vắc xin là những yếu tố then chốt giúp bạn và gia đình bảo vệ sức khỏe suốt mùa đông.

Hãy chủ động nâng cao sức đề kháng, tránh tiếp xúc với mầm bệnh và đảm bảo môi trường sống luôn sạch sẽ, an toàn. Sức khỏe mùa lạnh không đến từ may mắn – mà đến từ sự chuẩn bị thông minh và lối sống lành mạnh.