Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu vì sao huyết áp cao lại nguy hiểm đến vậy, dấu hiệu nhận biết, ai đang trong nhóm nguy cơ và quan trọng nhất là cách phòng tránh đột quỵ hiệu quả để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của chính bạn và người thân.
Huyết áp cao là gì?
Huyết áp là áp lực của dòng máu lên thành động mạch khi tim co bóp và khi tim nghỉ giữa các lần đập. Huyết áp được đo bằng hai chỉ số:
-
- Huyết áp tâm thu (số trên): áp lực khi tim co bóp
- Huyết áp tâm trương (số dưới): áp lực khi tim nghỉ
Theo khuyến cáo của Hội Tim mạch học Việt Nam và WHO, huyết áp bình thường nên ở mức:
-
- Tâm thu: dưới 120 mmHg
- Tâm trương: dưới 80 mmHg
Huyết áp cao là nguyên nhân chủ yếu gây ra đột quỵ
Tình trạng huyết áp cao (tăng huyết áp) xảy ra khi chỉ số tâm thu từ 140 mmHg trở lên và/hoặc chỉ số tâm trương từ 90 mmHg trở lên, được ghi nhận ít nhất qua hai lần đo khác nhau trong nhiều ngày.
Vì sao huyết áp cao làm tăng nguy cơ đột quỵ?
Khi huyết áp tăng cao trong thời gian dài, các thành mạch máu sẽ chịu áp lực lớn, dẫn đến tổn thương lớp nội mạc mạch máu. Lâu dần, điều này gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng như:
-
- Hình thành các mảng xơ vữa gây hẹp lòng mạch
- Gây nứt, vỡ mạch máu, đặc biệt là tại não
- Làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông
Đột quỵ là tình trạng dòng máu lên não bị gián đoạn đột ngột, có thể do mạch máu bị tắc (đột quỵ nhồi máu não) hoặc bị vỡ (đột quỵ xuất huyết não). Cả hai loại đều nguy hiểm, có thể gây tàn phế vĩnh viễn hoặc tử vong.
Với người tăng huyết áp, nguy cơ vỡ mạch máu não cao gấp 4–5 lần do các thành mạch bị yếu đi theo thời gian. Đây là lý do vì sao đột quỵ thường xảy ra bất ngờ ở những người tưởng chừng vẫn đang khỏe mạnh.
Những ai đang nằm trong nhóm nguy cơ cao?
Tăng huyết áp không chỉ xảy ra ở người lớn tuổi mà đang ngày càng trẻ hóa. Bạn có thể đang trong nhóm nguy cơ cao nếu thuộc một trong các trường hợp sau:
Người có tiền sử huyết áp cao
Nếu bạn đã được chẩn đoán tăng huyết áp hoặc có chỉ số huyết áp dao động từ 130/85 mmHg trở lên, hãy đặc biệt lưu ý. Đây là nhóm có nguy cơ đột quỵ cao, cần kiểm soát huyết áp nghiêm ngặt.
Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch
Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng. Nếu cha mẹ hoặc người thân từng bị đột quỵ, cao huyết áp hoặc bệnh tim, bạn cần tầm soát sức khỏe thường xuyên.
Người thừa cân, béo phì
Chất béo dư thừa, đặc biệt là mỡ nội tạng, làm tăng áp lực lên tim và mạch máu, từ đó dẫn đến tăng huyết áp. Béo phì là yếu tố nguy cơ hàng đầu của cả huyết áp cao lẫn đột quỵ.
Người hút thuốc lá và uống rượu thường xuyên
Chất nicotin và cồn gây co thắt mạch máu, tăng nhịp tim, làm tổn thương thành mạch và đẩy huyết áp lên cao. Đồng thời, chúng còn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong mạch máu não.
Người có lối sống tĩnh tại
Ít vận động, ngồi lâu, ăn uống thiếu khoa học đều góp phần làm huyết áp tăng cao. Người làm việc văn phòng, tài xế, người lớn tuổi cần chú ý vận động đều đặn để phòng bệnh.
Dấu hiệu cảnh báo huyết áp cao và đột quỵ
Tăng huyết áp được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng” vì hầu hết bệnh nhân không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bạn có thể gặp phải các dấu hiệu sau:
-
- Đau đầu âm ỉ, đặc biệt vào buổi sáng
- Hoa mắt, chóng mặt, ù tai
- Tim đập nhanh, cảm giác hồi hộp
- Khó thở, đau tức ngực
- Mệt mỏi kéo dài, dễ cáu gắt
Khi cơn đột quỵ xảy ra, triệu chứng thường đến rất đột ngột:
-
- Méo miệng, nói ngọng, không nói được
- Tê liệt một bên tay chân
- Mất thăng bằng, không đi lại được
- Mất ý thức, hôn mê
Nếu thấy ai đó có dấu hiệu này, cần gọi cấp cứu ngay lập tức và đưa đến bệnh viện trong “thời gian vàng” (dưới 3 giờ) để tăng khả năng cứu sống và giảm biến chứng.
Hãy chú ý đến những dấu hiệu BEFAST của những người huyết áp cao
Biện pháp kiểm soát huyết áp và phòng ngừa đột quỵ
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Đối với huyết áp cao và đột quỵ, việc kiểm soát tốt huyết áp là yếu tố then chốt để ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là những biện pháp bạn có thể áp dụng ngay hôm nay:
Theo dõi huyết áp định kỳ
Bạn nên kiểm tra huyết áp ít nhất mỗi tháng một lần nếu không có bệnh lý nền. Người cao tuổi, người có nguy cơ nên đo huyết áp hàng tuần, hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.
Trang bị máy đo huyết áp tại nhà là cách giúp bạn theo dõi liên tục và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
Điều chỉnh chế độ ăn uống
Chế độ ăn uống đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc kiểm soát huyết áp. Những nguyên tắc cần tuân thủ bao gồm:
-
- Hạn chế muối: Không ăn quá 5g muối mỗi ngày. Tránh thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp, nước chấm mặn.
- Tăng cường rau xanh và trái cây: Cung cấp kali, chất xơ và chất chống oxy hóa.
- Hạn chế chất béo xấu: Giảm mỡ động vật, thịt đỏ, thực phẩm chiên rán.
- Bổ sung chất béo tốt: Dầu oliu, quả bơ, hạt óc chó, cá hồi.
- Uống đủ nước: Từ 1,5 đến 2 lít nước mỗi ngày.
Tăng cường vận động
Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn máu, kiểm soát cân nặng và giảm huyết áp. Một số hoạt động phù hợp gồm:
-
- Đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày
- Đạp xe, bơi lội, tập yoga
- Tập thở sâu, thiền định giúp giảm căng thẳng
Chỉ cần vận động tối thiểu 150 phút mỗi tuần cũng có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ.
Kiểm soát căng thẳng
Căng thẳng làm tăng hormone cortisol và adrenaline – những yếu tố làm tăng huyết áp tạm thời. Nếu kéo dài, chúng sẽ ảnh hưởng đến tim mạch và não bộ.
Bạn nên học cách quản lý căng thẳng bằng:
-
- Thiền, yoga
- Đọc sách, nghe nhạc nhẹ
- Dành thời gian cho gia đình, bạn bè
- Ngủ đủ giấc và đúng giờ
Không hút thuốc, hạn chế rượu bia
Việc bỏ thuốc lá là điều bắt buộc nếu bạn muốn kiểm soát huyết áp và phòng ngừa đột quỵ. Ngoài ra, nên hạn chế rượu bia, không uống quá 1 đơn vị cồn/ngày đối với nữ và 2 đơn vị cồn/ngày với nam.
Một đơn vị cồn tương đương 330ml bia, 150ml rượu vang hoặc 45ml rượu mạnh.
Việc bỏ thuốc lá là điều bắt buộc nếu bạn muốn kiểm soát huyết áp và phòng ngừa đột quỵ
Dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ
Nếu bạn đã được chẩn đoán huyết áp cao, việc dùng thuốc đều đặn là rất quan trọng. Tuyệt đối không tự ý ngưng thuốc hoặc điều chỉnh liều khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Kết hợp dùng thuốc với thay đổi lối sống là cách hiệu quả để kiểm soát huyết áp lâu dài và phòng tránh các biến chứng nguy hiểm.
Chủ động kiểm soát huyết áp – Bảo vệ tương lai khỏe mạnh
Tăng huyết áp không phải là án tử nếu được phát hiện sớm và kiểm soát tốt. Tuy nhiên, nếu bỏ qua và không chú ý, nó có thể âm thầm phá hủy mạch máu, gây đột quỵ bất ngờ và để lại hậu quả nặng nề.
