Mỗi khi mùa đông đến, nhiệt độ giảm sâu, độ ẩm thay đổi và thời tiết trở nên khắc nghiệt hơn, không chỉ gây ra những bất tiện trong sinh hoạt hàng ngày mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe, đặc biệt là ở người cao tuổi. Trong đó, một trong những vấn đề nghiêm trọng và đáng lo ngại nhất chính là tăng nguy cơ đột quỵ – một biến cố y khoa nguy hiểm, có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề.
Theo nhiều thống kê y tế, tỷ lệ đột quỵ gia tăng rõ rệt trong những tháng mùa lạnh, đặc biệt ở những người lớn tuổi, người mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, tăng huyết áp hay rối loạn chuyển hóa. Vậy điều gì khiến mùa đông trở thành “kẻ thù” âm thầm đối với sức khỏe người già? Làm sao để bảo vệ người thân tránh khỏi nguy cơ đột quỵ trong mùa lạnh?
Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn trong bài viết dưới đây để chủ động phòng tránh, bảo vệ sức khỏe cho người cao tuổi trong gia đình bạn.
Đột quỵ là gì?
Đột quỵ (hay còn gọi là tai biến mạch máu não) là tình trạng máu không thể lên não do mạch máu bị tắc hoặc vỡ, khiến tế bào não bị thiếu oxy và dưỡng chất. Tế bào não chỉ có thể sống trong vài phút nếu không được cung cấp máu đầy đủ, do đó đột quỵ có thể gây tổn thương não nghiêm trọng, tử vong hoặc để lại di chứng tàn phế vĩnh viễn.
Có hai loại đột quỵ chính:
-
- Đột quỵ thiếu máu cục bộ (nhồi máu não): chiếm khoảng 85% các trường hợp, xảy ra khi mạch máu não bị tắc nghẽn do cục máu đông.
- Đột quỵ xuất huyết (xuất huyết não): xảy ra khi mạch máu não bị vỡ, gây chảy máu trong não.
Người cao tuổi là đối tượng có nguy cơ cao nhất vì hệ tim mạch và thần kinh đã lão hóa, các bệnh nền thường phổ biến hơn và khả năng phục hồi cũng chậm hơn so với người trẻ.
Vì sao mùa đông làm tăng nguy cơ đột quỵ ở người cao tuổi?
Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng nguy cơ đột quỵ ở người cao tuổi tăng lên rõ rệt vào mùa lạnh. Dưới đây là những nguyên nhân chủ yếu:
Thời tiết lạnh làm co mạch máu
Nhiệt độ môi trường thấp khiến mạch máu co lại, đặc biệt là ở vùng ngoại vi (tay, chân, mặt). Hiện tượng co mạch này khiến huyết áp tăng cao để duy trì lưu lượng máu đủ cho các cơ quan quan trọng như não và tim.
Ở người già, thành mạch đã suy yếu, dễ tổn thương, việc tăng huyết áp đột ngột dễ dẫn đến vỡ mạch (gây xuất huyết não) hoặc hình thành cục máu đông (gây nhồi máu não).
Thay đổi huyết áp thất thường
Trong mùa lạnh, người cao tuổi thường ít vận động, ăn uống không điều độ, uống ít nước, kèm theo việc uống thuốc không đều (do quên, tâm lý chủ quan…), dẫn đến huyết áp dao động bất thường – yếu tố nguy cơ hàng đầu của đột quỵ.
Ngoài ra, sự chênh lệch nhiệt độ giữa trong nhà và ngoài trời, giữa sáng sớm và ban ngày cũng khiến huyết áp không ổn định.
Không khí lạnh làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông
Không khí lạnh khiến cơ thể phản ứng bằng cách tiết nhiều hormone gây co mạch, tăng độ nhớt của máu, từ đó dễ hình thành cục máu đông trong lòng mạch. Đây là nguyên nhân dẫn đến đột quỵ do tắc mạch.
Người già có tiền sử bệnh tim, tăng mỡ máu hoặc xơ vữa động mạch càng dễ bị hình thành huyết khối trong thời tiết lạnh.
Hô hấp suy yếu, giảm cung cấp oxy cho não
Mùa đông, nhiều người cao tuổi bị viêm phế quản, viêm phổi hoặc các bệnh hô hấp mạn tính làm giảm khả năng hô hấp, từ đó giảm lượng oxy cung cấp cho não, làm tăng nguy cơ tổn thương não và đột quỵ.
Tâm lý chủ quan khi ở nhà
Vì ngại ra ngoài khi trời lạnh, nhiều người già giảm hoạt động thể chất, ít vận động, nằm nhiều, từ đó làm giảm tuần hoàn máu và tăng nguy cơ máu đông. Một số người còn tự ý ngưng thuốc huyết áp, tiểu đường do thấy ổn định, dẫn đến tình trạng mất kiểm soát.
Dấu hiệu cảnh báo đột quỵ ở người cao tuổi
Phát hiện sớm các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ có thể giúp cứu sống người bệnh và hạn chế tổn thương não. Dưới đây là những dấu hiệu cần đặc biệt lưu ý:
-
- Đột ngột tê yếu tay chân, đặc biệt là một bên cơ thể
- Méo miệng, nói ngọng, không rõ lời
- Mất thị lực tạm thời một bên mắt
- Choáng váng, mất thăng bằng, không đứng vững
- Đau đầu dữ dội đột ngột, không rõ nguyên nhân
- Lú lẫn, không nhận biết người thân hoặc môi trường xung quanh
Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào trên, cần gọi cấp cứu ngay và đưa người bệnh đến cơ sở y tế trong “giờ vàng” (dưới 3–6 giờ) để có cơ hội cứu chữa hiệu quả.
Cách phòng ngừa đột quỵ cho người cao tuổi trong mùa đông
Chủ động phòng ngừa là chìa khóa quan trọng giúp bảo vệ người lớn tuổi khỏi nguy cơ đột quỵ. Dưới đây là các biện pháp hiệu quả:
Giữ ấm cơ thể đúng cách
-
- Mặc đủ ấm khi ra ngoài, nhất là che kín tai, cổ, tay, chân, đầu.
- Dùng khăn quàng cổ, mũ len, áo khoác dày, vớ giữ nhiệt.
- Trong nhà, giữ nhiệt độ phòng ổn định (20–25 độ C), tránh gió lùa.
- Không tắm nước lạnh hoặc tắm muộn, cần tắm bằng nước ấm trong phòng kín gió.
Kiểm soát huyết áp đều đặn
-
- Đo huyết áp mỗi ngày, đặc biệt vào buổi sáng sớm và buổi tối.
- Dùng thuốc đúng giờ, không tự ý ngưng thuốc dù thấy huyết áp ổn định.
- Khám định kỳ để bác sĩ điều chỉnh liều thuốc nếu cần.
Duy trì vận động nhẹ nhàng
-
- Khuyến khích người lớn tuổi tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày: đi bộ trong nhà, tập yoga, dưỡng sinh.
- Không vận động mạnh hoặc ra ngoài khi trời quá lạnh.
- Tập hít thở sâu để tăng cường tuần hoàn máu và oxy cho não.
Chế độ ăn uống hợp lý
-
- Ăn nhạt, hạn chế mỡ động vật, thực phẩm chế biến sẵn.
- Bổ sung rau xanh, trái cây, cá béo giàu omega-3, ngũ cốc nguyên hạt.
- Tránh rượu bia, thuốc lá và cà phê quá mức.
- Uống đủ nước ấm để giảm độ nhớt của máu, hạn chế hình thành cục máu đông.
Giữ tinh thần lạc quan, ngủ đủ giấc
-
- Tránh căng thẳng, lo âu – đây là yếu tố làm tăng huyết áp và nguy cơ đột quỵ.
- Ngủ đủ 7–8 giờ mỗi đêm, giữ phòng ngủ yên tĩnh, ấm áp.
- Trò chuyện, sinh hoạt cùng con cháu để giữ tinh thần vui vẻ, tích cực.
Khám sức khỏe định kỳ
-
- Kiểm tra mỡ máu, đường huyết, chức năng tim mạch, thần kinh ít nhất 6 tháng/lần.
- Phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ như rung nhĩ, xơ vữa động mạch, hẹp mạch máu não để can thiệp kịp thời.
Hướng dẫn sơ cứu khi người cao tuổi có dấu hiệu đột quỵ
Khi phát hiện người già có dấu hiệu nghi ngờ đột quỵ, cần sơ cứu đúng cách để tăng khả năng cứu sống:
-
- Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.
- Không tự ý cho uống thuốc hay ăn uống bất kỳ thứ gì.
- Để người bệnh nằm nghiêng sang một bên nếu có nôn, giúp tránh sặc.
- Nới lỏng quần áo, giữ người bệnh tỉnh táo, không di chuyển quá nhiều.
- Ghi nhớ thời điểm xuất hiện triệu chứng để cung cấp thông tin cho bác sĩ.
Thời gian cấp cứu là yếu tố then chốt. Cứu trong giờ vàng (dưới 3–6 giờ) có thể giúp người bệnh phục hồi hoàn toàn hoặc hạn chế tổn thương não.
Mùa đông là thời điểm dễ xảy ra các biến cố sức khỏe ở người cao tuổi, trong đó đột quỵ là một trong những mối nguy hiểm lớn nhất. Những thay đổi về thời tiết, khí lạnh, sinh hoạt không điều độ và tâm lý chủ quan chính là các yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ trong mùa lạnh.
Tuy nhiên, hoàn toàn có thể phòng ngừa đột quỵ bằng việc chăm sóc đúng cách, giữ ấm cơ thể, ăn uống khoa học, kiểm soát huyết áp và duy trì lối sống lành mạnh. Với sự quan tâm, đồng hành và hiểu biết từ người thân, người cao tuổi sẽ vượt qua mùa đông một cách an toàn, khỏe mạnh và trọn vẹn.
