Vậy tại sao tình trạng mất ngủ mãn tính lại có thể dẫn đến đột quỵ? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ mối liên hệ giữa giấc ngủ và sức khỏe não bộ, đồng thời đưa ra những lời khuyên giúp cải thiện giấc ngủ để phòng ngừa rủi ro.
Mất ngủ là gì?
Mất ngủ (Insomnia) là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, trong đó người bệnh gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu hoặc thức giấc sớm và không thể ngủ lại. Có hai dạng chính:
-
- Mất ngủ cấp tính: Kéo dài vài ngày đến vài tuần, thường do căng thẳng, thay đổi múi giờ, hoặc các yếu tố tâm lý ngắn hạn.
- Mất ngủ mãn tính: Kéo dài ít nhất ba đêm mỗi tuần và kéo dài trên ba tháng. Đây là dạng mất ngủ nguy hiểm hơn vì có liên quan đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng, bao gồm cả đột quỵ.
Mất ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ
Đột quỵ là gì và vì sao nguy hiểm?
Đột quỵ (tai biến mạch máu não) xảy ra khi dòng máu bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ, ngăn không cho máu và oxy đến các vùng não. Nếu không được điều trị kịp thời, các tế bào não sẽ chết chỉ sau vài phút, dẫn đến tổn thương vĩnh viễn về thần kinh, liệt cơ thể hoặc tử vong.
Có hai dạng đột quỵ chính:
-
- Đột quỵ thiếu máu não cục bộ (chiếm khoảng 80%): Do cục máu đông làm tắc mạch.
- Đột quỵ xuất huyết não: Do vỡ mạch máu gây chảy máu trong não.
Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại nhiều quốc gia, đồng thời cũng là nguyên nhân chính gây tàn tật lâu dài.
Mối liên hệ giữa mất ngủ và đột quỵ: Những cảnh báo từ y học
Các nghiên cứu trong hơn một thập kỷ qua đã chỉ ra rằng mất ngủ kéo dài làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ ở người trưởng thành, đặc biệt là những người trên 45 tuổi. Dưới đây là những cơ chế giải thích cho mối quan hệ nguy hiểm này:
Mất ngủ làm tăng huyết áp – yếu tố nguy cơ chính của đột quỵ
Khi bạn không ngủ đủ giấc, cơ thể sẽ sản sinh nhiều hormone gây căng thẳng như cortisol và adrenaline. Những hormone này khiến tim đập nhanh, co mạch máu và làm tăng huyết áp. Huyết áp cao kéo dài sẽ làm tổn thương thành mạch máu và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông – nguyên nhân trực tiếp gây đột quỵ.
Một nghiên cứu của Đại học Harvard cho thấy người bị mất ngủ kéo dài có nguy cơ cao hơn 45% mắc bệnh tăng huyết áp so với người ngủ đủ giấc.
Mất ngủ ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và hệ tim mạch
Thiếu ngủ làm rối loạn chuyển hoá glucose, giảm độ nhạy insulin, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường – một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu của đột quỵ. Đồng thời, mất ngủ còn làm gia tăng lượng cholesterol xấu (LDL) và triglyceride trong máu, gây xơ vữa động mạch và thu hẹp lòng mạch máu não.
Thiếu ngủ gây viêm nhiễm mạn tính
Mất ngủ kéo dài làm tăng mức độ các chất gây viêm như cytokine và CRP (C-reactive protein) trong cơ thể. Phản ứng viêm này không chỉ làm suy yếu hệ miễn dịch mà còn góp phần gây tổn thương thành mạch máu, dẫn đến các bệnh lý tim mạch và đột quỵ.
Mất ngủ làm suy giảm chức năng mạch máu não
Giấc ngủ giúp duy trì hoạt động trao đổi chất và lưu thông máu trong não. Khi thiếu ngủ, dòng máu lên não bị rối loạn, ảnh hưởng đến khả năng tự điều chỉnh huyết áp trong não, từ đó làm tăng nguy cơ vỡ mạch máu hoặc tắc nghẽn.
Mất ngủ kéo dài khiến cho nhiều chức năng của cơ thể không hoạt động tốt được
Mất ngủ làm giảm khả năng tự phục hồi của cơ thể
Ban đêm là thời điểm hệ thống thần kinh tự điều chỉnh và phục hồi. Thiếu ngủ cản trở quá trình này, khiến cơ thể không được “tái tạo”, làm giảm độ linh hoạt của mạch máu và gia tăng tổn thương tích lũy qua thời gian – tất cả đều làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Ai có nguy cơ cao bị đột quỵ do mất ngủ?
Không phải ai mất ngủ cũng sẽ bị đột quỵ. Tuy nhiên, nguy cơ sẽ cao hơn nếu bạn nằm trong các nhóm sau:
-
- Người trên 45 tuổi
- Người có tiền sử cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu
- Người hút thuốc lá hoặc uống rượu thường xuyên
- Người béo phì hoặc ít vận động
- Người bị rối loạn lo âu, trầm cảm
Nếu bạn thuộc các nhóm trên và đang gặp vấn đề mất ngủ kéo dài, nguy cơ đột quỵ của bạn có thể tăng gấp nhiều lần so với người bình thường.
Dấu hiệu cảnh báo mất ngủ mãn tính cần điều trị sớm
Mất ngủ không nên xem nhẹ nếu bạn có những biểu hiện sau:
-
- Khó đi vào giấc ngủ, trằn trọc hơn 30 phút mỗi đêm
- Thức dậy giữa đêm và khó ngủ lại
- Ngủ không sâu, mộng mị nhiều
- Dậy sớm bất thường và không cảm thấy nghỉ ngơi đủ
- Mệt mỏi, buồn ngủ, giảm hiệu suất làm việc vào ban ngày
- Lo âu, bực bội, giảm tập trung, trí nhớ kém
Nếu tình trạng này kéo dài trên 3 tuần, bạn nên tìm đến sự hỗ trợ của bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Biện pháp phòng ngừa đột quỵ do mất ngủ kéo dài
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Để giảm nguy cơ đột quỵ do mất ngủ, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:
Thiết lập thói quen ngủ khoa học
-
- Đi ngủ và thức dậy đúng giờ, kể cả cuối tuần
- Tránh dùng điện thoại, máy tính ít nhất 1 giờ trước khi đi ngủ
- Tạo không gian ngủ yên tĩnh, thoáng mát, tối
- Tránh ăn quá no hoặc uống caffeine, rượu bia vào buổi tối
Rèn luyện thể chất thường xuyên
Tập thể dục nhẹ nhàng 30 phút mỗi ngày, đặc biệt là vào buổi sáng, giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm nguy cơ tim mạch.
Quản lý căng thẳng hiệu quả
Thực hành thiền, yoga, đọc sách, hoặc nghe nhạc thư giãn để giúp cơ thể dễ đi vào giấc ngủ hơn.
Hạn chế sử dụng thuốc ngủ không kê đơn
Việc lạm dụng thuốc ngủ có thể gây nghiện và khiến giấc ngủ tự nhiên ngày càng suy giảm. Chỉ nên sử dụng thuốc khi có chỉ định từ bác sĩ.
Thăm khám định kỳ và kiểm soát bệnh nền
Nếu bạn đang mắc các bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu – hãy kiểm soát chặt chẽ để tránh làm trầm trọng thêm tình trạng mất ngủ và ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ.
Mất ngủ không chỉ là vấn đề khó chịu về mặt cảm xúc hay hiệu suất công việc mà còn là một yếu tố nguy cơ âm thầm nhưng cực kỳ nghiêm trọng đối với sức khỏe não bộ và tim mạch. Nếu không được can thiệp kịp thời, mất ngủ kéo dài có thể dẫn đến đột quỵ – một biến chứng nguy hiểm có thể cướp đi mạng sống hoặc để lại di chứng nặng nề.
