Nếu bạn thường xuyên lo lắng cho sức khỏe của ba mẹ, ông bà mỗi khi giao mùa, thì đã đến lúc cần trang bị một chế độ sinh hoạt khoa học và phù hợp, giúp họ chủ động thích nghi với thay đổi thời tiết, giữ gìn sức khỏe tốt hơn trong mọi hoàn cảnh.
Vì sao người cao tuổi dễ “đổ bệnh” khi trái gió trở trời?
Trái gió trở trời không chỉ là khái niệm dân gian mà thực sự là thời điểm đầy rủi ro đối với người cao tuổi và người có sức đề kháng yếu. Những thay đổi đột ngột về nhiệt độ, độ ẩm, áp suất không khí khiến cơ thể khó thích nghi kịp, làm mất cân bằng nội môi, ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan.
Các nguyên nhân phổ biến khiến người già nhạy cảm với thời tiết:
-
- Hệ miễn dịch suy giảm theo tuổi tác, dễ bị tấn công bởi virus, vi khuẩn
- Mạch máu co giãn kém, làm huyết áp dao động bất thường
- Bệnh nền sẵn có như tim mạch, huyết áp cao, viêm phổi mạn tính dễ tái phát
- Xương khớp lão hóa, dễ bị đau nhức khi trời lạnh
- Da mỏng, niêm mạc yếu, dễ bị cảm lạnh, viêm xoang, khô họng khi thay đổi độ ẩm
Chính vì thế, việc điều chỉnh chế độ sinh hoạt hợp lý là cách phòng bệnh chủ động và hiệu quả nhất.
Chế độ sinh hoạt khoa học giúp người già khỏe mạnh khi trái gió trở trời
Dưới đây là những nguyên tắc bạn nên áp dụng để giúp ba mẹ giữ gìn sức khỏe khi thời tiết thay đổi đột ngột:
Giữ ấm cơ thể đúng cách, không để bị lạnh đột ngột
Giữ ấm là ưu tiên hàng đầu, đặc biệt vào sáng sớm và ban đêm – thời điểm không khí dễ lạnh hơn.
Lưu ý khi giữ ấm:
-
- Mặc nhiều lớp áo mỏng thay vì một lớp dày, dễ điều chỉnh khi thời tiết thay đổi trong ngày
- Đặc biệt giữ ấm các vùng dễ mất nhiệt như cổ, ngực, bàn chân, tai
- Không nên tắm khuya, tắm lâu hoặc tắm nước quá lạnh. Tắm bằng nước ấm khoảng 37-40 độ, tốt nhất vào buổi sáng hoặc trưa
- Khi ra ngoài, luôn mang theo khẩu trang, mũ, khăn choàng để chắn gió lạnh
Duy trì chế độ ăn uống ấm nóng, tăng sức đề kháng
Chế độ ăn ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng đề kháng của người lớn tuổi. Khi trái gió trở trời, nên:
-
- Ưu tiên các món dễ tiêu, nấu chín kỹ, ấm nóng
- Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, kẽm, omega-3 giúp tăng cường hệ miễn dịch: cam, chanh, tỏi, gừng, cá béo, hạt óc chó
- Dùng thêm các món nước ấm có tác dụng giữ nhiệt, ví dụ: trà gừng, nước sả, canh hầm
- Hạn chế ăn đồ lạnh, thực phẩm lên men chưa nấu chín (dưa muối sống, nem chua), thức ăn nhiều dầu mỡ dễ gây lạnh bụng, rối loạn tiêu hóa
Tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày, nhưng tránh vận động khi trời quá lạnh
Dù trời lạnh, người già vẫn nên vận động nhẹ để lưu thông máu và giữ ấm cơ thể từ bên trong.
Gợi ý bài tập phù hợp:
-
- Đi bộ quanh sân hoặc trong nhà 15–30 phút mỗi ngày
- Tập khí công, yoga, dưỡng sinh, ưu tiên vào thời điểm nắng nhẹ (7h–9h sáng)
- Tránh tập ngoài trời lạnh hoặc gió lớn, nếu ra ngoài cần trang bị đủ quần áo ấm
Ngủ đủ giấc, hạn chế thức khuya
Ngủ đủ giúp phục hồi sức khỏe, tăng đề kháng và ổn định các chỉ số sinh học.
-
- Người cao tuổi nên ngủ từ 6 – 7 tiếng mỗi đêm
- Tránh uống nước nhiều sau 20h để giảm tiểu đêm
- Có thể ngủ trưa 20–30 phút để hỗ trợ tuần hoàn và trí nhớ
- Nên đi ngủ sớm, tránh thức khuya khi nhiệt độ hạ thấp
Uống đủ nước ấm, kể cả khi không cảm thấy khát
Thời tiết lạnh khiến người già ít cảm thấy khát, dễ dẫn đến thiếu nước, mất cân bằng điện giải, khô da, táo bón và tăng độ đặc của máu.
-
- Uống 1,5 – 2 lít nước ấm mỗi ngày, chia thành nhiều lần nhỏ
- Có thể bổ sung thêm nước từ canh rau, nước hầm xương, nước trái cây ấm
- Tránh các thức uống lạnh, nước đá, nước ngọt có gas
Phòng ngừa bệnh theo mùa hiệu quả – đừng đợi đến khi có triệu chứng
Khi thời tiết chuyển mùa, nhiều bệnh dễ bùng phát như cảm lạnh, viêm phế quản, cúm, viêm xoang, dị ứng thời tiết… Để phòng ngừa chủ động, bạn nên:
Đưa ba mẹ tiêm phòng đầy đủ
-
- Tiêm vaccine cúm định kỳ mỗi năm
- Tiêm ngừa phế cầu nếu có bệnh hô hấp mạn tính
- Bổ sung vitamin D nếu có nguy cơ thiếu hụt, nhất là vào mùa lạnh ít nắng
Theo dõi các chỉ số sức khỏe định kỳ
-
- Đo huyết áp sáng – tối nếu ba mẹ có tiền sử huyết áp cao/thấp
- Kiểm tra mạch, nhịp tim, đường huyết nếu có bệnh lý nền
- Quan sát dấu hiệu bất thường như mệt mỏi bất thường, ho kéo dài, đau ngực, khó thở
Hạn chế tiếp xúc nơi đông người vào thời điểm giao mùa
-
- Tránh tụ tập ở nơi kín gió, dễ lây nhiễm như trung tâm thương mại, bệnh viện, tiệc cưới
- Nếu phải đi ra ngoài, nên đeo khẩu trang, sát khuẩn tay, giữ khoảng cách an toàn
- Tăng cường thông gió trong nhà, mở cửa sổ ít nhất 2 lần/ngày
Cân bằng tinh thần – yếu tố quan trọng khi thời tiết thay đổi
Thời tiết xám xịt, lạnh buốt có thể khiến tâm trạng người già trở nên uể oải, buồn bã, dễ cáu gắt hoặc trầm cảm nhẹ. Đây là yếu tố dễ bị bỏ qua nhưng lại ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tổng thể.
Giải pháp hỗ trợ tinh thần:
-
- Cùng ba mẹ xem phim, đọc sách, nghe nhạc nhẹ nhàng
- Trò chuyện mỗi ngày, không để ông bà cảm thấy cô đơn
- Khuyến khích tham gia các hoạt động nhẹ trong nhà như trồng cây, nấu ăn, chơi cờ
Chế độ sinh hoạt mẫu trong ngày cho người cao tuổi vào thời điểm trái gió trở trời
Sáng:
-
- Thức dậy sớm, uống 1 ly nước ấm
- Tập thể dục nhẹ (10–15 phút), phơi nắng nhẹ nếu có nắng
- Ăn sáng đầy đủ: cháo nóng, súp gà, bánh mì trứng ốp la, trái cây mềm
Trưa:
-
- Ăn trưa với thực phẩm dễ tiêu, đủ chất: cơm mềm, canh nóng, thịt cá, rau luộc
- Ngủ trưa ngắn khoảng 20–30 phút
Chiều:
-
- Uống trà thảo mộc ấm, có thể đọc sách hoặc tưới cây
- Vận động nhẹ trong nhà: đi lại, vươn vai, xoay khớp
Tối:
-
- Ăn tối trước 19h, hạn chế ăn mặn, chiên rán
- Tránh uống nước nhiều sau 20h
- Ngủ sớm trước 22h, phòng ngủ kín gió, đắp chăn mỏng nhẹ
Khi nào cần đưa ba mẹ đi khám ngay?
Trong quá trình chăm sóc ba mẹ khi trái gió trở trời, dù bạn đã thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng bệnh như giữ ấm, ăn uống lành mạnh, vận động nhẹ nhàng…, vẫn có những tình huống phát sinh cần được can thiệp y tế kịp thời. Nhất là ở người cao tuổi, biến chứng thường diễn tiến nhanh và khó lường nếu không phát hiện sớm.
Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng và không nên chủ quan, bạn cần theo dõi sát và đưa người thân đi khám ngay khi có những biểu hiện sau:
Ho kéo dài, có đờm, sốt nhẹ hoặc sốt cao
Thời tiết giao mùa là thời điểm thuận lợi để virus, vi khuẩn đường hô hấp hoạt động mạnh, gây các bệnh như viêm phổi, viêm phế quản, cúm, viêm xoang… Đặc biệt ở người già, triệu chứng thường không rõ ràng như ở người trẻ.
Cần đi khám khi:
-
- Ho kéo dài trên 3–5 ngày, không thuyên giảm dù đã uống thuốc ho
- Ho kèm theo sốt nhẹ liên tục hoặc sốt cao trên 38,5°C
- Đờm chuyển màu vàng đục, xanh, có mùi hôi
- Khó thở, tức ngực kèm ho nhiều về đêm
Những biểu hiện này có thể là dấu hiệu của viêm phổi cấp hoặc nhiễm trùng hô hấp, cần được điều trị sớm để tránh biến chứng như suy hô hấp, viêm phổi nặng.
Huyết áp tăng cao hoặc tụt thấp bất thường
Huyết áp thất thường là phản ứng phổ biến của người già trước thay đổi nhiệt độ và áp suất không khí. Nếu không được theo dõi sát sao, có thể gây đột quỵ, nhồi máu cơ tim.
Dấu hiệu cảnh báo:
-
- Huyết áp tăng lên trên 140/90 mmHg hoặc tụt xuống dưới 90/60 mmHg
- Người mệt mỏi, chóng mặt, hoa mắt, đau đầu dữ dội
- Mặt đỏ bừng, ngứa ran tay chân, cảm giác lơ mơ, mất thăng bằng
- Đau ngực, hồi hộp, nhịp tim bất thường
Khi thấy những triệu chứng này, cần ngừng mọi hoạt động ngay lập tức, đo lại huyết áp và đưa đi khám càng sớm càng tốt nếu huyết áp không ổn định trong vòng 30 phút.
Khó thở, thở gấp, tức ngực
Thời tiết lạnh hoặc ẩm thấp có thể làm co thắt phế quản, gây khó thở đột ngột, đặc biệt ở người có tiền sử hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), hoặc bệnh tim mạch.
Biểu hiện nguy hiểm:
-
- Thở dốc, không thể nằm yên, phải ngồi để thở
- Lồng ngực co rút, nhịp thở > 25 lần/phút (ở trạng thái nghỉ ngơi)
- Cảm giác như “bị bóp nghẹt ngực”, đau ngực lan ra vai hoặc cánh tay
- Da môi, đầu ngón tay chuyển tím tái, lạnh
Đây có thể là dấu hiệu của cơn hen cấp, suy tim, viêm phổi nặng hoặc thiếu oxy máu, cần cấp cứu y tế khẩn cấp.
Rối loạn nhận thức, lơ mơ, lú lẫn bất thường
Ở người cao tuổi, nhiễm trùng, mất nước, tụt đường huyết, hoặc tai biến mạch máu não nhẹ có thể biểu hiện không rõ ràng mà chỉ qua các thay đổi hành vi, tinh thần.
Dấu hiệu cần chú ý:
-
- Đột ngột không nhận ra người thân
- Trả lời không khớp câu hỏi, nói lắp, ngôn ngữ khó hiểu
- Mất khả năng điều khiển vận động đơn giản như cầm đũa, mặc quần áo
- Dáng đi loạng choạng, ngã không rõ nguyên nhân
Tình trạng này có thể là biểu hiện sớm của tai biến mạch máu não (đột quỵ nhẹ) hoặc mất nước nặng, cần đưa đến bệnh viện trong “giờ vàng” (dưới 3–6 giờ) để hạn chế di chứng.
Sốt kéo dài, chán ăn, suy kiệt
Sốt âm ỉ nhiều ngày kèm với biểu hiện ăn uống kém, mệt mỏi kéo dài không đơn thuần là cảm cúm thông thường mà có thể là nhiễm trùng tiềm ẩn, viêm nội tạng hoặc bệnh mạn tính tái phát.
Khi nào nên đi khám:
-
- Sốt trên 37,5°C kéo dài trên 3 ngày, dùng thuốc không hạ
- Người mệt lả, không muốn ăn uống, sụt cân rõ rệt trong thời gian ngắn
- Tiểu tiện ít, nước tiểu sậm màu
- Có các dấu hiệu suy nhược nặng, mất sức, ngủ li bì
Ở người già, khả năng phục hồi sau nhiễm bệnh chậm hơn nên không nên trì hoãn thăm khám.
Hãy để ý đến ba mẹ khi họ sốt kéo dài
Xuất hiện dấu hiệu tiêu hóa bất thường
Thời tiết thay đổi làm ảnh hưởng đến men tiêu hóa và nhu động ruột, đặc biệt ở người có tiền sử viêm đại tràng, viêm dạ dày, rối loạn tiêu hóa.
Dấu hiệu không nên chủ quan:
-
- Tiêu chảy nhiều lần trong ngày hoặc bón kéo dài trên 3 ngày
- Đau bụng âm ỉ, chướng hơi, ăn không tiêu
- Buồn nôn, nôn ói, đầy bụng ngay cả khi ăn ít
- Xuất hiện máu trong phân hoặc phân đen
Nếu người lớn tuổi có các triệu chứng trên, nhất là kèm sốt và mệt mỏi, nên đi khám để xác định nguyên nhân, tránh mất nước và rối loạn điện giải.
Tái phát bệnh nền không kiểm soát
Người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh mạn tính, khi thời tiết thay đổi có thể làm các bệnh này bùng phát nhanh chóng và dữ dội hơn.
Cần đưa đi khám nếu:
-
- Đường huyết dao động bất thường dù vẫn dùng thuốc đều
- Cơn đau khớp tăng lên đột ngột, không đi lại được
- Nhịp tim bất thường, hồi hộp kéo dài
- Bệnh thận gây phù, tiểu ít, tăng huyết áp
Không phải đợi đến khi ba mẹ ốm đau vì trái gió trở trời, chúng ta mới bắt đầu chăm sóc. Chế độ sinh hoạt khoa học, ăn uống hợp lý, vận động đều đặn, giữ ấm và phòng bệnh chủ động chính là những biện pháp quan trọng giúp người cao tuổi giữ gìn sức khỏe, sống vui – sống khỏe – sống chủ động, bất chấp thời tiết thất thường.
