Theo thống kê, mỗi năm có hàng ngàn ca nhập viện do say nắng và biến chứng liên quan đến nhiệt độ cao. Vì vậy, việc nắm vững hướng dẫn xử trí khi bị cảm nắng là kỹ năng cơ bản mà bất kỳ ai cũng nên biết để bảo vệ mình và những người xung quanh.
Hãy cùng tìm hiểu cách nhận diện, xử lý và phòng ngừa hiệu quả tình trạng này.
Cảm nắng là gì?
Cảm nắng (còn gọi là say nắng) là tình trạng cơ thể bị quá tải nhiệt do tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng gay gắt trong thời gian dài, dẫn đến rối loạn điều hòa thân nhiệt.
Khác với say nóng (heat exhaustion), cảm nắng thường xảy ra khi nắng chiếu trực tiếp lên đầu và gáy, làm trung khu điều nhiệt ở não bị ảnh hưởng, gây mất nước, rối loạn điện giải và hạ huyết áp. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, người bệnh có nguy cơ bị đột quỵ nhiệt (heat stroke), tổn thương não và các cơ quan nội tạng.
Dấu hiệu nhận biết người bị cảm nắng
Việc phát hiện sớm các triệu chứng là yếu tố quyết định để xử lý kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu đặc trưng của cảm nắng:
-
- Nhiệt độ cơ thể tăng cao trên 38,5 độ C
- Da đỏ, nóng và khô, không ra mồ hôi (trường hợp nặng)
- Đau đầu dữ dội, chóng mặt, hoa mắt
- Mạch nhanh, thở gấp
- Buồn nôn, nôn ói
- Co cơ, chuột rút
- Rối loạn ý thức, lơ mơ, nói không rõ lời
- Trong trường hợp nặng hơn, có thể mất ý thức, co giật
Nếu người bệnh có biểu hiện mất ý thức hoặc co giật, cần xử lý khẩn cấp và đưa đi cấp cứu ngay lập tức.
Nguyên nhân gây cảm nắng
Cảm nắng xảy ra khi cơ thể không thể làm mát kịp với lượng nhiệt hấp thụ, dẫn đến rối loạn trung tâm điều nhiệt. Một số nguyên nhân phổ biến:
-
- Tiếp xúc trực tiếp với nắng gắt quá lâu (thường từ 30 phút – vài giờ)
- Làm việc, lao động nặng dưới trời nắng mà không đội mũ, không uống đủ nước
- Mặc quần áo dày, bí hơi, không thoát nhiệt
- Mất nước và điện giải do ra nhiều mồ hôi, không bù nước kịp thời
- Người lớn tuổi, trẻ em, người mắc bệnh mạn tính dễ bị cảm nắng hơn
Hướng dẫn xử trí khi có người bị cảm nắng
Khi phát hiện ai đó bị cảm nắng, hãy nhanh chóng thực hiện các bước dưới đây để giảm nhiệt và hỗ trợ an toàn:
Đưa người bệnh đến nơi mát, thoáng khí
Di chuyển người bệnh khỏi khu vực nắng gắt, đặt nằm ở nơi có bóng râm hoặc phòng có quạt, điều hòa. Kê cao đầu và nới lỏng quần áo để dễ thở.
Hạ nhiệt nhanh chóng
-
- Dùng khăn mát lau cơ thể, đặc biệt vùng cổ, nách, bẹn – nơi có nhiều mạch máu lớn
- Nếu có điều kiện, xịt nước mát lên da hoặc dùng quạt để làm mát nhanh hơn
- Có thể đắp khăn lạnh lên trán, gáy, hai bên nách
- Tuyệt đối không chườm đá trực tiếp lên da
Bù nước và điện giải
Nếu người bệnh tỉnh táo, không nôn ói, hãy cho uống từng ngụm nước mát hoặc dung dịch oresol để bù điện giải. Không uống nhiều một lúc để tránh nôn.
Theo dõi ý thức và nhịp thở
Luôn để người bệnh nằm yên, theo dõi sắc mặt, nhịp thở và ý thức. Nếu thấy:
-
- Mất ý thức
- Co giật
- Thở nhanh, khó thở
Cần gọi cấp cứu ngay lập tức.
Đưa đến cơ sở y tế khi cần thiết
Ngay cả khi người bệnh đã tỉnh táo, vẫn nên đến bệnh viện để được bác sĩ kiểm tra, tránh biến chứng muộn như rối loạn điện giải hoặc suy thận cấp.
Những điều tuyệt đối không nên làm
Khi xử trí bị cảm nắng, tránh các hành động sau:
-
- Không cho uống nước đá lạnh đột ngột
- Không đổ nước lên toàn thân khi người bệnh đang mất ý thức
- Không ép người bệnh ăn khi đang nôn ói
- Không để người bệnh tự di chuyển nếu còn choáng
Hãy lưu ý đến một số điều không được làm khi xử trí người bị cảm nắng
Phân biệt cảm nắng và say nóng
| Tiêu chí | Cảm nắng | Say nóng |
| Nguyên nhân | Phơi nắng trực tiếp, nhiệt chiếu thẳng lên đầu | Nhiệt độ môi trường cao, không lưu thông không khí |
| Da | Đỏ, khô, nóng | Vã mồ hôi nhiều |
| Mạch | Nhanh, yếu | Nhanh |
| Ý thức | Rối loạn ý thức sớm | Thường tỉnh, chỉ mệt mỏi |
| Biến chứng | Nguy cơ đột quỵ nhiệt cao hơn | Ít nghiêm trọng hơn |
Việc nhận diện đúng giúp xử lý kịp thời và tránh biến chứng nguy hiểm.
Cách phòng ngừa cảm nắng hiệu quả
Để hạn chế tối đa nguy cơ bị cảm nắng, bạn cần lưu ý:
-
- Hạn chế hoạt động ngoài trời vào giờ cao điểm: Tránh ra ngoài từ 10h – 16h, thời điểm tia UV cao nhất.
- Mặc quần áo nhẹ, thoáng khí, màu sáng: Ưu tiên vải cotton, rộng rãi để dễ thoát mồ hôi.
- Đội mũ rộng vành, đeo kính râm: Giúp giảm trực tiếp nhiệt lên đầu và bảo vệ mắt khỏi tia UV.
- Uống đủ nước: Bù nước thường xuyên, trung bình 2–3 lít/ngày. Nếu hoạt động nhiều, hãy uống thêm dung dịch điện giải.
- Tăng cường sức khỏe tổng thể: Ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C, ngủ đủ giấc để cơ thể đủ sức thích nghi với thay đổi thời tiết.
Khi nào cần gọi cấp cứu ngay lập tức?
Nếu thấy người bị cảm nắng có một trong các dấu hiệu sau, hãy gọi cấp cứu 115 hoặc đưa đến cơ sở y tế gần nhất:
-
- Mất ý thức, không tỉnh lại khi gọi
- Co giật toàn thân
- Thở yếu, ngừng thở
- Da đỏ sậm, nóng nhưng khô
- Mạch nhanh, yếu, huyết áp tụt
