Nhiều người lầm tưởng đột quỵ chỉ có thể xảy ra khi hoạt động thể lực ngoài trời hoặc tiếp xúc với nắng nóng quá mức. Thực tế, phần lớn các ca đột quỵ mùa hè lại xảy ra ngay tại nhà, trong không gian tưởng chừng an toàn và mát mẻ. Vậy nguyên nhân là gì? Làm sao để nhận biết sớm nguy cơ và phòng tránh hiệu quả? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng đáng báo động này.
Đột quỵ mùa hè – Nguy hiểm không kém mùa lạnh
Đột quỵ (hay tai biến mạch máu não) là tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng do mạch máu não bị tắc nghẽn (nhồi máu não) hoặc vỡ (xuất huyết não), dẫn đến ngưng trệ việc cung cấp máu, oxy và dưỡng chất cho các vùng não.
Trong mùa lạnh, đột quỵ thường xảy ra do co mạch, tăng huyết áp đột ngột. Tuy nhiên, mùa hè cũng là thời điểm đột quỵ gia tăng mạnh, đặc biệt là khi thời tiết nắng nóng kéo dài trên 36–37°C, kèm độ ẩm cao. Theo các chuyên gia y tế, đột quỵ mùa hè có thể diễn ra âm thầm và bất ngờ, khiến nhiều người chủ quan, không nhận biết sớm để xử lý kịp thời.
Vì sao đột quỵ mùa hè dễ xảy ra ngay tại nhà?
Không ít người nghĩ rằng nguy cơ đột quỵ chỉ đến khi lao động ngoài trời, chơi thể thao, hoặc đi đường giữa trưa nắng. Tuy nhiên, các thống kê gần đây cho thấy: rất nhiều ca đột quỵ mùa hè xảy ra ngay trong nhà, đặc biệt ở người cao tuổi, người có bệnh lý nền, hoặc sống trong môi trường nóng, bí, không có hệ thống làm mát phù hợp.
Dưới đây là những nguyên nhân khiến đột quỵ mùa hè dễ xảy ra tại nhà:
Không gian sống quá kín, thiếu thoáng khí
Nhiều ngôi nhà ở khu vực đô thị, chung cư hoặc nhà ống không có đủ ánh sáng tự nhiên và lưu thông không khí, dễ trở thành “lò hơi” trong những ngày nắng nóng. Nhiệt độ trong nhà có thể cao hơn cả ngoài trời nếu không được làm mát đúng cách.
Điều này khiến cơ thể bị tăng thân nhiệt âm thầm, nhất là vào ban đêm, dẫn đến suy giảm chức năng điều hòa huyết áp, tuần hoàn máu, từ đó dễ gây đột quỵ.
Mất nước và rối loạn điện giải
Thời tiết nóng bức khiến cơ thể mất nước qua mồ hôi liên tục. Nếu không bù nước kịp thời, máu sẽ đặc lại, tuần hoàn chậm, dễ hình thành cục máu đông – nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ nhồi máu não.
Ở người cao tuổi, cảm giác khát thường suy giảm, họ ít uống nước, cộng thêm việc dùng thuốc huyết áp, lợi tiểu… càng làm tăng nguy cơ mất cân bằng điện giải và rối loạn huyết áp ngay tại nhà.
Sử dụng quạt, điều hòa sai cách
Quạt thổi trực tiếp vào người khi ngủ, điều hòa bật quá lạnh hoặc chênh lệch nhiệt độ đột ngột giữa phòng và môi trường ngoài cũng là yếu tố khiến mạch máu co thắt bất thường, dễ dẫn đến tai biến.
Ngoài ra, thói quen đóng kín cửa khi bật điều hòa làm cho không khí tù túng, thiếu oxy, ảnh hưởng tới tuần hoàn và hô hấp – hai yếu tố quan trọng trong phòng ngừa đột quỵ.
Lười vận động và ăn uống không phù hợp
Mùa hè, nhiều người có xu hướng ngủ nhiều, lười vận động, hoặc nằm trong phòng máy lạnh quá lâu. Việc thiếu hoạt động thể chất khiến máu lưu thông kém, dễ tích tụ cục máu đông trong tĩnh mạch chi dưới, di chuyển lên não hoặc tim gây đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.
Chế độ ăn mùa hè thiếu chất, ăn uống thất thường, bỏ bữa cũng ảnh hưởng xấu đến huyết áp, đường huyết – các yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ.
Ai dễ bị đột quỵ mùa hè tại nhà?
Các nhóm đối tượng có nguy cơ cao bao gồm:
-
- Người cao tuổi, đặc biệt là sống một mình
- Người mắc bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch
- Người béo phì, ít vận động
- Người đang điều trị bằng thuốc lợi tiểu, thuốc huyết áp
- Người từng bị đột quỵ hoặc nhồi máu não trước đó
- Người uống ít nước hoặc có chế độ dinh dưỡng không hợp lý
Dấu hiệu cảnh báo đột quỵ cần nhận biết sớm
Việc phát hiện sớm và xử trí kịp thời có thể giảm thiểu tổn thương não, cứu sống người bệnh, nhất là trong “thời gian vàng” 3–6 giờ đầu tiên kể từ khi có triệu chứng.
Các dấu hiệu cần đặc biệt lưu ý:
-
- Yếu hoặc tê bì đột ngột ở mặt, tay, chân, đặc biệt là một bên cơ thể
- Nói lắp, khó nói, không hiểu lời nói
- Méo miệng, lệch mặt
- Mất thị lực tạm thời hoặc nhìn mờ
- Chóng mặt, mất thăng bằng, đi không vững
- Đau đầu dữ dội đột ngột, không rõ nguyên nhân
Lưu ý: Đột quỵ thường diễn ra âm thầm và trong vài phút đầu, người bệnh vẫn có thể tỉnh táo, nên người thân cần quan sát kỹ biểu hiện bất thường, nhất là ở người già và bệnh nhân nền.
Cần làm gì khi nghi ngờ có người bị đột quỵ tại nhà?
Khi nghi ngờ một người có dấu hiệu đột quỵ, cần:
-
- Gọi cấp cứu ngay lập tức (115) – không tự ý di chuyển người bệnh xa trừ khi nguy hiểm.
- Đặt người bệnh nằm nghiêng sang một bên, đầu cao khoảng 30 độ nếu còn tỉnh.
- Không cho ăn, uống hay uống thuốc nếu người bệnh không hoàn toàn tỉnh táo.
- Ghi nhớ thời điểm bắt đầu có triệu chứng, để cung cấp cho nhân viên y tế khi đến nơi.
- Không dùng đá lạnh, không xoa dầu, không cạo gió – những biện pháp dân gian có thể khiến tình trạng trầm trọng hơn.
Cách phòng tránh đột quỵ mùa hè tại nhà
Phòng tránh đột quỵ trong mùa hè không chỉ là việc của người cao tuổi hay người có bệnh nền, mà là trách nhiệm của mọi người trong gia đình. Điều đặc biệt quan trọng là phần lớn các ca đột quỵ mùa hè không xảy ra ngoài đường, mà ngay tại nhà, nơi tưởng chừng như an toàn và thoải mái nhất. Dưới đây là những chiến lược phòng ngừa toàn diện, khoa học và dễ áp dụng tại nhà để hạn chế nguy cơ đột quỵ trong những ngày nắng nóng gay gắt.
Đảm bảo không gian sống mát mẻ, thông thoáng
Nhiều người nghĩ rằng chỉ cần ở trong nhà là đã đủ an toàn, nhưng thực tế cho thấy, nếu không khí trong nhà bí bách, nhiệt độ cao và độ ẩm lớn, cơ thể vẫn có thể bị sốc nhiệt hoặc tăng huyết áp, dẫn đến đột quỵ.
-
- Mở cửa sổ, tạo luồng khí lưu thông để tránh tích tụ hơi nóng, đặc biệt vào buổi sáng sớm và chiều tối khi không khí mát hơn.
- Nếu dùng máy điều hòa, cần điều chỉnh ở mức vừa phải (khoảng 26–28 độ C), không để quá lạnh hoặc chênh lệch nhiệt độ quá cao với bên ngoài.
- Tránh để quạt hoặc điều hòa thổi trực tiếp vào người, nhất là trong lúc ngủ, vì có thể làm co mạch đột ngột gây rối loạn tuần hoàn.
- Không để người già và trẻ nhỏ trong phòng kín quá lâu, đặc biệt là khi không có hệ thống làm mát phù hợp.
Uống đủ nước và bổ sung điện giải hợp lý
Mất nước là một trong những nguyên nhân chính khiến máu đặc lại và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông – nguyên nhân trực tiếp gây đột quỵ nhồi máu não. Vào mùa hè, nhu cầu nước của cơ thể cao hơn bình thường do mồ hôi tiết ra nhiều.
-
- Người trưởng thành nên uống tối thiểu 1,5–2 lít nước mỗi ngày, nhiều hơn nếu làm việc trong môi trường nóng.
- Không nên chờ khát mới uống, vì cảm giác khát ở người cao tuổi thường không rõ ràng.
- Ưu tiên các loại nước như: nước lọc, nước dừa, nước oresol pha loãng, nước ép trái cây không đường.
- Tránh các loại nước lợi tiểu như cà phê, trà đặc, rượu bia vì chúng làm tăng mất nước và điện giải.
- Với người có bệnh lý tim mạch, tiểu đường hoặc suy thận, cần hỏi ý kiến bác sĩ về lượng nước phù hợp trong ngày.
Duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học, nhẹ bụng
Chế độ ăn uống có ảnh hưởng trực tiếp đến huyết áp, đường huyết và mỡ máu – những yếu tố nguy cơ hàng đầu của đột quỵ. Mùa hè, việc ăn uống thường bị ảnh hưởng do nóng, chán ăn, nhưng đây là thời điểm cần chú trọng hơn nữa đến chế độ dinh dưỡng.
-
- Ăn đủ bữa, không bỏ bữa, nhất là bữa sáng – thời điểm huyết áp dễ dao động nhất.
- Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu kali và chất chống oxy hoá như cà chua, dưa hấu, chuối, cải bó xôi.
- Hạn chế thực phẩm mặn, nhiều đường, nhiều chất béo bão hoà như đồ chiên rán, thức ăn nhanh, thịt đỏ, nội tạng động vật.
- Tránh ăn quá no vào buổi tối để không gây áp lực cho tim mạch và hệ tiêu hoá khi ngủ.
Mùa hè đến là thời điểm để ý đến chế độ dinh dưỡng trong khẩu phần ăn để tránh bị đột quỵ
Theo dõi sức khỏe thường xuyên, đặc biệt ở người có bệnh nền
Mùa hè là giai đoạn cơ thể dễ rối loạn sinh lý, vì vậy những người mắc bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, bệnh tim… cần tăng cường theo dõi các chỉ số sức khỏe tại nhà.
-
- Đo huyết áp sáng và chiều, ghi chép lại để theo dõi biến động.
- Người bệnh tiểu đường nên kiểm tra đường huyết theo chỉ định, không để đường huyết lên xuống thất thường.
- Người có tiền sử đột quỵ cần tái khám định kỳ, tuân thủ tuyệt đối phác đồ điều trị của bác sĩ.
- Không tự ý ngưng thuốc hoặc đổi thuốc điều trị, nhất là trong những ngày nắng nóng, khi huyết áp và tuần hoàn dễ biến động.
Duy trì vận động nhẹ nhàng, đều đặn
Trái với suy nghĩ của nhiều người rằng mùa hè nên nằm nghỉ càng nhiều càng tốt, thực tế cho thấy việc vận động hợp lý giúp máu lưu thông tốt hơn, ngăn ngừa hình thành cục máu đông – yếu tố nguy cơ cao của đột quỵ.
-
- Mỗi 2–3 giờ, nên đứng lên đi lại, xoay cổ tay chân, hít thở sâu vài lần nếu phải làm việc ngồi nhiều hoặc nằm lâu.
- Người cao tuổi có thể tập thể dục nhẹ vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh vận động giữa trưa nắng gắt.
- Tránh vận động quá sức, không đột ngột chuyển từ trạng thái nghỉ ngơi sang hoạt động mạnh.
Giữ tâm lý ổn định, tránh căng thẳng và mất ngủ
Nhiệt độ cao làm gia tăng cảm giác khó chịu, mệt mỏi và dễ mất ngủ – tất cả những yếu tố này đều ảnh hưởng đến hoạt động của hệ tim mạch và thần kinh, làm tăng nguy cơ đột quỵ.
-
- Duy trì giờ ngủ đều đặn, ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi ngày.
- Tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ, hạn chế ánh sáng mạnh trong phòng ngủ.
- Tập thư giãn nhẹ như yoga, thiền, nghe nhạc nhẹ, đọc sách trước khi đi ngủ để tinh thần thư thái hơn.
- Người có vấn đề về giấc ngủ nên trao đổi với bác sĩ để được hỗ trợ sớm.
Đột quỵ mùa hè không chỉ xảy ra ngoài đường mà còn có thể xảy ra ngay trong ngôi nhà của bạn. Nhiệt độ cao, mất nước, thiếu oxy, không khí tù đọng và tâm lý chủ quan là những yếu tố nguy hiểm tiềm ẩn dẫn đến tai biến ngay tại nơi tưởng chừng an toàn nhất.
Để phòng tránh đột quỵ hiệu quả, mỗi người cần duy trì chế độ sinh hoạt hợp lý, không gian sống thông thoáng, ăn uống đủ chất, uống đủ nước và theo dõi sức khỏe định kỳ. Đặc biệt, cần trang bị kiến thức nhận biết dấu hiệu sớm và cách xử trí đúng khi có người bị tai biến để không bỏ lỡ “thời gian vàng” cứu sống người bệnh.
