Vậy vì sao đợt nóng lại có thể kích hoạt đột quỵ? Những ai có nguy cơ cao? Và quan trọng nhất: chúng ta cần chuẩn bị gì để bảo vệ bản thân và người thân khỏi cơn đột quỵ mùa hè? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Đợt nóng là gì? Vì sao nó nguy hiểm đến vậy?
Định nghĩa “đợt nóng”
Một đợt nóng được định nghĩa là hiện tượng thời tiết khi nhiệt độ môi trường cao hơn mức trung bình nhiều năm, kéo dài ít nhất 2–3 ngày liên tiếp, thường đi kèm độ ẩm cao và bức xạ mặt trời mạnh.
Tại Việt Nam, vào mùa hè, nhiệt độ ngoài trời có thể vượt ngưỡng 40 độ C, đặc biệt ở các đô thị đông dân cư, nơi hiệu ứng “đảo nhiệt đô thị” càng làm tình hình thêm nghiêm trọng.
Đợt nóng ảnh hưởng đến cơ thể như thế nào?
Khi tiếp xúc với thời tiết quá nóng, cơ thể phải gia tăng hoạt động điều hòa thân nhiệt, chủ yếu thông qua:
-
- Tăng tiết mồ hôiđể làm mát da
- Giãn mạch máu ngoại viđể tăng tỏa nhiệt
- Tăng nhịp timđể bơm máu nhanh hơn, giúp vận chuyển nhiệt ra ngoài
Tuy nhiên, nếu nhiệt độ ngoài trời quá cao và kéo dài, cơ thể sẽ bị quá tải, dẫn đến:
-
- Mất nước và chất điện giải
- Hạ huyết áp
- Tăng độ nhớt của máu
- Rối loạn điều hòa nhiệt
Và tất cả những yếu tố trên làm tăng nguy cơ đột quỵ cấp tính, đặc biệt ở người đã có sẵn bệnh lý nền.
Vì sao đợt nóng làm tăng nguy cơ đột quỵ?
Đột quỵ là gì?
Đột quỵ (hay tai biến mạch máu não) là tình trạng máu ngừng hoặc giảm lưu thông đột ngột đến não, khiến tế bào não bị tổn thương hoặc chết nhanh chóng. Có hai dạng đột quỵ chính:
-
- Đột quỵ thiếu máu não(chiếm 80–85%): do tắc mạch máu não
- Đột quỵ xuất huyết não: do vỡ mạch máu trong não
Cả hai dạng đều có thể dẫn đến tử vong hoặc di chứng nặng nề nếu không được xử lý kịp thời.
Mối liên hệ giữa đợt nóng và đột quỵ
Các nghiên cứu quốc tế và số liệu thống kê tại bệnh viện Việt Nam đều ghi nhận: số ca đột quỵ cấp tăng mạnh trong những đợt nắng nóng kéo dài.
Nguyên nhân bao gồm:
Mất nước và cô đặc máu
-
- Khi cơ thể mất nước qua mồ hôi nhưng không bù đủ, máu trở nên đặc hơn
- Tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến tắc mạch máu não
Hạ huyết áp rồi tăng vọt
-
- Nắng nóng làm giãn mạch, khiến huyết áp hạ đột ngột
- Sau đó, tim phải co bóp nhanh để bù đắp, dễ gây dao động huyết áp, dẫn đến vỡ mạch hoặc thiếu máu não
Rối loạn nhịp tim do mất điện giải
-
- Mất kali, natri qua mồ hôi ảnh hưởng đến chức năng tim
- Rối loạn nhịp timlà yếu tố nguy cơ gây đột quỵ do huyết khối
Tăng stress nhiệt
-
- Nhiệt độ cao khiến cơ thể bị stress toàn hệ thống
- Gây viêm nội mạch, mất kiểm soát áp lực mạch máu
Tất cả những thay đổi này diễn ra rất nhanh trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, đặc biệt nếu người bệnh chủ quan, không bổ sung nước, không nghỉ ngơi hoặc không biết cách phòng tránh.
Những đối tượng có nguy cơ cao đột quỵ trong đợt nóng
Không phải ai cũng có nguy cơ đột quỵ như nhau khi nhiệt độ tăng cao. Những nhóm dưới đây cần đặc biệt cảnh giác:
-
- Người cao tuổi (trên 60 tuổi): khả năng điều hòa nhiệt giảm
- Người có bệnh lý nền: tăng huyết áp, đái tháo đường, mỡ máu cao, bệnh tim
- Người từng bị đột quỵ hoặc cơn thiếu máu não thoáng qua
- Người lao động ngoài trời, vận động viên thể thao cường độ cao
- Người béo phì, hút thuốc lá hoặc uống rượu thường xuyên
- Người ít uống nước, ăn mặn hoặc lạm dụng thuốc lợi tiểu
Việc nhận diện nguy cơ giúp bạn có kế hoạch phòng ngừa phù hợp trong từng đợt nắng nóng sắp tới.
Cách giảm thiểu nguy cơ đột quỵ trong đợt nóng
Trong những ngày nắng nóng đỉnh điểm, nguy cơ đột quỵ có thể tăng lên đáng kể nếu cơ thể bị mất nước, rối loạn điện giải, sốc nhiệt hoặc huyết áp dao động bất thường. Tuy nhiên, bằng cách điều chỉnh thói quen sinh hoạt, ăn uống và chăm sóc sức khỏe hằng ngày, bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu rủi ro này một cách chủ động và hiệu quả.
Dưới đây là những biện pháp thực tiễn đã được khuyến cáo bởi chuyên gia tim mạch và y tế cộng đồng:
Uống đủ nước – đúng cách và đúng thời điểm
Mất nước là nguyên nhân phổ biến nhất khiến cơ thể rơi vào trạng thái mất cân bằng, làm tăng độ nhớt của máu và dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não.
-
- Uống tối thiểu 1,5 – 2,5 lít nước mỗi ngày, tùy theo mức độ vận động, tuổi tác và nhiệt độ môi trường.
- Chia thành nhiều lần trong ngày, tránh uống dồn dập, đặc biệt là khi vừa đi ngoài trời về.
- Sử dụng nước ấm nhẹ hoặc nước mát tự nhiên, tránh nước đá lạnh vì có thể gây co mạch đột ngột.
- Ưu tiên nước lọc, nước chanh pha loãng, nước dừa, nước điện giải nhẹ, tránh nước ngọt có gas, trà sữa, cà phê và rượu bia.
Mẹo nhỏ: Nếu bạn không có thói quen uống nước đều, hãy đặt lời nhắc nhở mỗi 1–2 giờ hoặc luôn mang theo bình nước cá nhân.
Tránh tiếp xúc trực tiếp với nắng nóng trong khung giờ cao điểm
-
- Từ 10h sáng đến 4h chiều là thời điểm bức xạ mặt trời cao nhất, nhiệt độ môi trường có thể vượt ngưỡng 40°C tại nhiều khu vực đô thị.
- Nếu phải ra ngoài, hãy:
- Mặc quần áo sáng màu, rộng rãi và thoáng khí
- Đội mũ rộng vành, đeo kính râm, dùng khẩu trang chống nắng
- Luôn mang theo nước uốngvà tìm chỗ râm mát để nghỉ khi cần
Người cao tuổi hoặc có bệnh nền nên hạn chế tối đa ra ngoài trời trong khung giờ này.
Điều chỉnh nhiệt độ trong nhà một cách hợp lý
-
- Duy trì nhiệt độ phòng từ 26–28°C, không nên để quá lạnh để tránh sốc nhiệt khi ra ngoài.
- Không để quạt hoặc máy lạnh thổi trực tiếp vào người đang đổ mồ hôi.
- Dùng rèm chống nắng, cây xanh, quạt thông gióđể giữ cho không gian thoáng mát tự nhiên.
- Tránh tắm nước lạnh ngay sau khi vừa đi ngoài trời nắng về; hãy nghỉ ngơi 15–30 phút cho cơ thể hạ nhiệt dầnrồi mới tắm bằng nước ấm nhẹ.
Ăn uống khoa học – giúp điều hòa huyết áp và điện giải
-
- Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, các loại củchứa nhiều nước và kali (chuối, bơ, cam, cà chua, khoai lang…).
- Giảm lượng muối, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn chiên xào nhiều dầu mỡ, vì natri cao sẽ giữ nước, làm tăng huyết áp và áp lực lên tim.
- Tránh ăn quá no, đặc biệt vào buổi tối – dễ gây tăng huyết áp và làm giấc ngủ chập chờn.
- Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, vừa giúp duy trì năng lượng, vừa ổn định đường huyết và điện giải.
Theo dõi sức khỏe thường xuyên – đặc biệt là người có nguy cơ cao
Người mắc các bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, tim mạch hoặc từng bị đột quỵ nên:
-
- Đo huyết áp ít nhất 2 lần/ngày(sáng và tối), ghi chép lại kết quả để theo dõi biến động.
- Theo dõi các biểu hiện bất thường như:
- Nhức đầu âm ỉ hoặc dữ dội
- Choáng váng, mất thăng bằng
- Tê tay chân, yếu một bên cơ thể
- Nói ngọng, lú lẫn, nhìn mờ đột ngột
- Nếu có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào, hãy đi khám ngay lập tức, không chờ đợi tự khỏi.
Hãy theo dõi sức khỏe thường xuyên để kịp thời phát hiện
Điều chỉnh giờ giấc sinh hoạt linh hoạt, ưu tiên nghỉ ngơi
-
- Hạn chế vận động mạnh trong thời gian nắng nóng cao điểm
- Chia nhỏ thời gian làm việc ngoài trời, kết hợp với nghỉ giữa giờ và bổ sung nước đều đặn
- Ngủ đủ giấc(7–8 giờ/ngày), tránh thức khuya và làm việc căng thẳng về đêm – giúp ổn định huyết áp và tuần hoàn máu não
- Tập thể dục nhẹ vào sáng sớm hoặc chiều muộn, chọn các bài tập như đi bộ, yoga, dưỡng sinh thay vì vận động mạnh
Tăng cường nhận thức và chuẩn bị trong gia đình
-
- Tập huấn quy tắc FASTcho cả nhà để nhận biết dấu hiệu đột quỵ:
- Face: Méo mặt
- Arm: Yếu tay
- Speech: Nói ngọng
- Time: Cần gọi cấp cứu ngay
- Chuẩn bị sẵn máy đo huyết áp, nhiệt kế, sổ theo dõi sức khỏe cá nhân
- Dán thông tin khẩn cấp trong nhà như:
- Số điện thoại cấp cứu
- Địa chỉ bệnh viện gần nhất
- Danh sách thuốc đang dùng
- Tập huấn quy tắc FASTcho cả nhà để nhận biết dấu hiệu đột quỵ:
Chuẩn bị trước khi đợt nóng tới – đừng đợi đến khi quá muộn
Để bảo vệ bản thân và người thân trước nguy cơ đột quỵ do nắng nóng, bạn nên:
-
- Tải và theo dõi dự báo thời tiết hàng ngày, chuẩn bị kế hoạch sinh hoạt phù hợp
- Cập nhật kiến thức về sơ cứu đột quỵ, đặc biệt là “quy tắc FAST” (Face – Arm – Speech – Time)
- Nhắc nhở người lớn tuổi uống nước đúng giờ, tránh ra ngoài không cần thiết
- Kiểm tra lại đơn thuốc điều trị huyết áp, tim mạch nếu cần điều chỉnh theo mùa
- Trang bị máy đo huyết áp, nhiệt kế, quạt minihoặc nước mát tại nơi làm việc, trong nhà
