Mạch máu là gì và vì sao lại quan trọng đến vậy?
Mạch máu là một phần thiết yếu của hệ tuần hoàn, bao gồm 3 loại chính:
-
- Động mạch: mang máu giàu oxy từ tim đến các cơ quan.
- Tĩnh mạch: đưa máu đã sử dụng về tim để lọc lại.
- Mao mạch: các mạch máu nhỏ li ti kết nối giữa động mạch và tĩnh mạch, giúp trao đổi khí và chất dinh dưỡng.
Trung bình, hệ thống mạch máu trong cơ thể con người có chiều dài lên đến khoảng 96.000 km, đủ để quấn quanh Trái Đất hơn 2 vòng. Nhờ có hệ thống này mà tim mới có thể “bơm” máu đi khắp nơi trong cơ thể, nuôi dưỡng tế bào và loại bỏ độc tố.
Hệ thống mạch máu khỏe mạnh thì cơ thể sẽ càng khỏe mạnh
Khi mạch máu khỏe mạnh, máu lưu thông tốt, tim không phải làm việc quá sức, các cơ quan được nuôi dưỡng đầy đủ. Ngược lại, khi nó bị tổn thương, viêm, tắc nghẽn hoặc xơ vữa, toàn bộ hệ tuần hoàn sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn đến hàng loạt bệnh lý nguy hiểm.
Dấu hiệu cảnh báo mạch máu đang gặp vấn đề
Vì mạch máu nằm sâu trong cơ thể nên các tổn thương ban đầu thường không có triệu chứng rõ ràng, dẫn đến việc phát hiện muộn. Tuy nhiên, cơ thể vẫn có thể phát ra một số tín hiệu ngầm cho thấy sức khỏe của nó đang bị đe dọa:
-
- Tê bì tay chân, lạnh chân tay: Có thể do lưu lượng máu đến các chi bị cản trở, biểu hiện của tuần hoàn kém.
- Chóng mặt, đau đầu thường xuyên: Có thể liên quan đến việc máu lên não không đủ do hẹp mạch máu não.
- Tim đập nhanh, khó thở: Tim phải bơm máu nhiều hơn để vượt qua các đoạn mạch bị tắc hẹp.
- Tăng huyết áp: Khi lòng mạch bị thu hẹp do xơ vữa, áp lực máu tăng lên để máu có thể lưu thông.
- Đau thắt ngực, đau khi vận động: Dấu hiệu cảnh báo thiếu máu cơ tim, nguy cơ nhồi máu cơ tim tiềm ẩn.
Đặc biệt, những người có lối sống không lành mạnh, hút thuốc, uống nhiều rượu bia, ít vận động, bị thừa cân, béo phì, tiểu đường… là nhóm có nguy cơ cao mắc các bệnh lý liên quan đến mạch máu.
Những bệnh lý thường gặp khi mạch máu bị tổn thương
Sức khỏe mạch máu suy giảm là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm trên toàn thế giới. Một số bệnh lý điển hình bao gồm:
Xơ vữa động mạch
Là tình trạng tích tụ cholesterol và các chất béo trong thành mạch, hình thành các mảng xơ vữa làm thu hẹp lòng mạch, cản trở lưu thông máu. Xơ vữa động mạch là nguyên nhân chính gây cao huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
Huyết áp cao
Khi mạch máu bị xơ cứng, tim phải làm việc nhiều hơn để đưa máu đi, dẫn đến tăng huyết áp mạn tính. Huyết áp cao nếu không kiểm soát tốt sẽ gây tổn thương thận, tim, mắt và não.
Bệnh mạch vành
Là tình trạng động mạch nuôi tim bị hẹp, làm tim thiếu máu, gây đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim. Đây là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người cao tuổi.
Đột quỵ
Xảy ra khi dòng máu lên não bị gián đoạn do tắc mạch hoặc vỡ mạch não. Đây là biến chứng cực kỳ nghiêm trọng và để lại di chứng nặng nề nếu không cấp cứu kịp thời.
Suy giãn tĩnh mạch
Thường gặp ở chân, gây cảm giác nặng nề, đau nhức, sưng phù, mất thẩm mỹ. Đây là hậu quả của sự suy yếu van tĩnh mạch, khiến máu không được đưa về tim hiệu quả.
Suy giãn tĩnh mạch gây mất thẩm mỹ và gây cảm giác nặng nề đau nhức cho cơ thể
Kiểm tra sức khỏe mạch máu bằng cách nào?
Không thể nhìn thấy mạch máu bằng mắt thường, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể đánh giá tình trạng mạch máu thông qua các xét nghiệm và kiểm tra y khoa:
-
- Đo huyết áp định kỳ: Huyết áp cao là chỉ số báo động nguy cơ xơ vữa.
- Xét nghiệm mỡ máu (cholesterol, triglyceride): Giúp phát hiện sớm nguy cơ xơ vữa động mạch.
- Siêu âm Doppler mạch máu: Kiểm tra lưu lượng máu, phát hiện tắc nghẽn hoặc phình mạch.
- Điện tâm đồ, siêu âm tim: Đánh giá khả năng bơm máu của tim và các bất thường về mạch vành.
- Chụp CT mạch máu hoặc MRI: Phát hiện các mảng xơ vữa, hẹp mạch, phình mạch não.
Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao (trên 40 tuổi, có tiền sử bệnh tim mạch, tiểu đường, hút thuốc…), nên kiểm tra mạch máu ít nhất mỗi 6 – 12 tháng để phát hiện sớm các bất thường.
Làm thế nào để giữ cho mạch máu luôn khỏe mạnh?
Việc chăm sóc mạch máu khỏe mạnh không chỉ giúp phòng tránh các bệnh lý nguy hiểm mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài. Dưới đây là các nguyên tắc vàng để bảo vệ mạch máu hiệu quả:
Ăn uống khoa học
-
- Giảm muối, giảm đường, giảm chất béo bão hòa.
- Tăng cường chất xơ từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám.
- Bổ sung axit béo omega-3 từ cá hồi, cá thu, hạt chia, hạt lanh.
- Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán, nội tạng động vật.
- Uống đủ nước để duy trì độ loãng cho máu, tránh tình trạng máu đặc gây tắc nghẽn mạch máu.
Tập luyện thể chất đều đặn
Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày giúp tăng tuần hoàn, giảm cholesterol xấu, kiểm soát huyết áp và phòng tránh béo phì. Các môn như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội, yoga rất tốt cho hệ tim mạch và mạch máu.
Kiểm soát cân nặng
Thừa cân và béo phì làm tăng gánh nặng lên hệ tim mạch, thúc đẩy xơ vữa mạch máu và gây rối loạn chuyển hóa. Duy trì chỉ số BMI lý tưởng là cách tốt để bảo vệ mạch máu.
Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia
Khói thuốc làm co thắt và tổn thương mạch máu, đồng thời thúc đẩy sự hình thành mảng xơ vữa. Rượu bia làm rối loạn huyết áp, tăng triglyceride và gây tổn thương nội mạc mạch máu.
Quản lý stress
Stress kéo dài làm tăng nồng độ hormone cortisol, gây rối loạn huyết áp, tim đập nhanh và tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim. Thiền, hít thở sâu, nghe nhạc nhẹ và nghỉ ngơi đầy đủ là các cách giúp bạn giảm áp lực tâm lý.
Sử dụng thực phẩm bảo vệ sức khỏe mạch máu
Một số hoạt chất từ thiên nhiên như cao tỏi đen, rutin, nattokinase, hesperidin, omega-3, polyphenol từ nho đỏ… đã được chứng minh có tác dụng làm sạch mạch máu, giảm mỡ máu, ngăn hình thành cục máu đông và tăng độ đàn hồi thành mạch.
Tuy nhiên, cần lựa chọn sản phẩm chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng và dùng theo hướng dẫn chuyên gia y tế.
Những ai cần đặc biệt quan tâm đến sức khỏe mạch máu?
-
- Người từ 40 tuổi trở lên
- Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch
- Người bị tiểu đường, huyết áp cao, mỡ máu cao
- Người hút thuốc lá, uống rượu bia thường xuyên
- Người thừa cân, béo phì
- Người ít vận động, làm việc văn phòng, ngồi nhiều
Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ này, đừng chờ đến khi có biến chứng mới bắt đầu chăm sóc mạch máu. Hành động ngay hôm nay sẽ giúp bạn phòng tránh được những rủi ro đáng tiếc.
Mạch máu khỏe là nền tảng của một cơ thể khỏe
Bạn có chắc rằng mạch máu của mình đang khỏe mạnh? Nếu chưa từng kiểm tra hoặc không có kế hoạch chăm sóc mạch máu, rất có thể bạn đang bỏ qua một yếu tố sống còn của sức khỏe.
