Gan là cơ quan nội tạng quan trọng bậc nhất, đảm nhiệm hơn 500 chức năng khác nhau trong cơ thể, từ giải độc, chuyển hóa chất dinh dưỡng, sản xuất mật, lưu trữ năng lượng cho đến hỗ trợ miễn dịch. Thế nhưng, không ít người vô tình làm tổn thương gan mỗi ngày thông qua những thói quen hại gan tưởng chừng vô hại.
Tổn thương gan không xảy ra ngay lập tức mà diễn tiến âm thầm, đến khi xuất hiện triệu chứng rõ ràng thì chức năng gan đã suy giảm nghiêm trọng. Vì vậy, việc nhận diện và loại bỏ các thói quen này càng sớm càng tốt sẽ giúp bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Uống rượu bia thường xuyên
Vì sao đây là thói quen hại gan?
Rượu bia chứa ethanol – chất mà gan phải chuyển hóa để thải độc ra ngoài. Khi uống nhiều, gan phải làm việc quá tải, dẫn đến sự tích tụ acetaldehyde – một hợp chất độc hại gây tổn thương tế bào gan.
Việc uống rượu bia lâu dài dễ dẫn đến:
-
- Viêm gan do rượu
- Gan nhiễm mỡ
- Xơ gan
- Nguy cơ ung thư gan
Lời khuyên
-
- Hạn chế tối đa rượu bia, đặc biệt với người có tiền sử bệnh gan.
- Nếu buộc phải uống trong các dịp đặc biệt, nên giới hạn dưới 2 đơn vị cồn/ngày với nam và 1 đơn vị cồn/ngày với nữ (1 đơn vị tương đương 330ml bia hoặc 150ml rượu vang).
- Bổ sung nước và thực phẩm giàu chất chống oxy hóa để hỗ trợ gan.
Ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn và đồ nhiều dầu mỡ
Vì sao đây là thói quen hại gan?
Thức ăn nhanh, đồ chiên rán, thực phẩm đóng hộp thường chứa nhiều chất béo bão hòa, đường tinh luyện, muối và chất bảo quản. Khi tiêu thụ quá nhiều, lượng mỡ dư thừa tích tụ trong gan gây ra gan nhiễm mỡ không do rượu.
Tình trạng này nếu kéo dài có thể tiến triển thành viêm gan, xơ gan và làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Lời khuyên
-
- Giảm tiêu thụ đồ chiên, hạn chế dùng dầu chiên đi chiên lại.
- Ưu tiên thực phẩm tươi, chế biến tại nhà.
- Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt.
- Sử dụng dầu thực vật lành mạnh như dầu oliu, dầu mè hoặc dầu hạt cải.
Thức khuya và ngủ không đủ giấc
Vì sao đây là thói quen hại gan?
Gan hoạt động mạnh nhất trong quá trình thải độc từ khoảng 23h đến 3h sáng. Nếu bạn thường xuyên thức khuya hoặc ngủ không đủ giấc, gan sẽ không có thời gian tái tạo và đào thải độc tố hiệu quả.
Thiếu ngủ cũng khiến cơ thể tăng sản xuất hormone stress (cortisol), làm rối loạn chuyển hóa chất béo và đường, gây áp lực thêm cho gan.
Lời khuyên
-
- Cố gắng đi ngủ trước 23h và ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi ngày.
- Tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ để tăng chất lượng giấc ngủ.
- Duy trì thời gian ngủ đều đặn, kể cả cuối tuần.
Lạm dụng thuốc và tự ý dùng thực phẩm chức năng
Vì sao đây là thói quen hại gan?
Gan là cơ quan chuyển hóa hầu hết các loại thuốc. Việc dùng thuốc quá liều, kéo dài hoặc kết hợp nhiều loại thuốc mà không theo chỉ định dễ gây viêm gan do thuốc.
Ngoài ra, một số thực phẩm chức năng, đặc biệt là loại trôi nổi không rõ nguồn gốc, có thể chứa thành phần gây độc cho gan.
Lời khuyên
-
- Chỉ dùng thuốc khi thật sự cần và theo chỉ định của bác sĩ.
- Không tự ý kết hợp nhiều loại thuốc hay thực phẩm chức năng.
- Khi cần dùng lâu dài, nên kiểm tra chức năng gan định kỳ.
Uống ít nước
Vì sao đây là thói quen hại gan?
Nước giúp vận chuyển chất dinh dưỡng, hỗ trợ lọc và đào thải độc tố qua thận và gan. Khi cơ thể thiếu nước, gan phải làm việc vất vả hơn để xử lý độc tố, đồng thời quá trình trao đổi chất bị chậm lại.
Lời khuyên
-
- Uống đủ 1,5–2 lít nước mỗi ngày, tùy theo cân nặng và mức độ hoạt động.
- Ưu tiên nước lọc, nước khoáng hoặc trà thảo mộc nhẹ.
- Hạn chế nước ngọt có gas, đồ uống nhiều đường vì dễ làm gan tích mỡ.
Hậu quả khi duy trì các thói quen hại gan
Gan có khả năng tự tái tạo và phục hồi nếu được nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, khi bạn duy trì các thói quen hại gan trong thời gian dài, chức năng này sẽ dần suy yếu. Tổn thương gan thường diễn tiến âm thầm và không gây đau đớn ở giai đoạn đầu, khiến nhiều người chủ quan cho đến khi bệnh tiến triển nặng.
Dưới đây là những hậu quả cụ thể nếu các thói quen xấu không được thay đổi:
Gan nhiễm mỡ
-
- Cơ chế: Khi tiêu thụ quá nhiều rượu bia, thực phẩm dầu mỡ hoặc đường tinh luyện, gan sẽ tích trữ mỡ trong tế bào.
- Nguy hiểm: Gan nhiễm mỡ giai đoạn đầu có thể hồi phục nếu thay đổi lối sống. Nhưng nếu để kéo dài, nó có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ và xơ gan.
- Triệu chứng: Thường không rõ ràng, đôi khi chỉ là cảm giác mệt mỏi, nặng bụng hoặc đầy hơi.
Viêm gan
-
- Nguyên nhân: Có thể do virus (viêm gan A, B, C…), do rượu, do thuốc hoặc do độc tố từ thực phẩm.
- Tác hại: Tế bào gan bị phá hủy, chức năng gan suy giảm nhanh. Nếu không được điều trị, viêm gan mạn tính dễ dẫn tới xơ gan hoặc ung thư gan.
- Dấu hiệu cảnh báo: Mệt mỏi kéo dài, vàng da, nước tiểu sẫm màu, chán ăn.
Xơ gan
-
- Bản chất: Đây là giai đoạn mô gan khỏe mạnh bị thay thế bởi mô sẹo xơ cứng, mất khả năng hoạt động bình thường.
- Hậu quả: Xơ gan là bệnh không thể đảo ngược hoàn toàn. Người bệnh dễ bị biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, nhiễm trùng, suy gan.
- Nguyên nhân thường gặp: Lạm dụng rượu bia, viêm gan virus kéo dài, gan nhiễm mỡ nặng.
Ung thư gan
-
- Mối liên hệ: Hầu hết trường hợp ung thư gan nguyên phát xuất phát từ nền bệnh xơ gan hoặc viêm gan mạn.
- Mức độ nguy hiểm: Ung thư gan thường được phát hiện muộn, tỷ lệ sống thấp.
- Yếu tố nguy cơ: Rượu bia, thuốc lá, thực phẩm chứa aflatoxin (nấm mốc), nhiễm virus viêm gan B hoặc C.
Suy giảm miễn dịch và sức khỏe tổng thể
Gan đóng vai trò quan trọng trong lọc độc tố và duy trì hệ miễn dịch. Khi gan yếu, độc tố tích tụ trong máu gây mệt mỏi, giảm sức đề kháng, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, rối loạn tiêu hóa, mất cân bằng nội tiết.
Những thói quen hại gan sẽ khiến gan của bạn không khỏe và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống
Cách bảo vệ và duy trì sức khỏe gan
Để giữ gan khỏe mạnh lâu dài, bạn nên:
-
- Ăn uống cân bằng: Đa dạng thực phẩm, tăng rau xanh và trái cây tươi.
- Vận động thường xuyên: Ít nhất 30 phút/ngày để hỗ trợ trao đổi chất.
- Hạn chế rượu bia và thực phẩm chế biến sẵn.
- Ngủ đúng giờ và đủ giấc để gan có thời gian tái tạo.
- Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt kiểm tra chức năng gan.
