Trong bài viết này, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn 5 cách đơn giản nhưng hiệu quả cao để phòng ngừa nhồi máu cơ tim từ hôm nay. Đây là những thói quen dễ thực hiện, phù hợp với mọi độ tuổi và hoàn cảnh, đặc biệt quan trọng đối với những người có yếu tố nguy cơ tim mạch.
Nhồi máu cơ tim là gì?
Nhồi máu cơ tim, còn gọi là cơn đau tim cấp tính, là tình trạng một phần cơ tim bị hoại tử do thiếu máu nuôi nghiêm trọng, thường xảy ra khi một hoặc nhiều nhánh của động mạch vành – mạch máu chính nuôi tim – bị tắc nghẽn hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn. Đây là một cấp cứu y tế khẩn cấp, đòi hỏi phải xử lý trong thời gian “vàng” để cứu sống bệnh nhân và giảm thiểu tổn thương tim vĩnh viễn.
Cơ chế xảy ra nhồi máu cơ tim
Thông thường, nhồi máu cơ tim xảy ra do mảng xơ vữa trong lòng động mạch vành bị nứt hoặc vỡ ra, dẫn đến hình thành cục máu đông (huyết khối). Cục máu đông này làm bít tắc lòng mạch, cản trở dòng máu mang oxy đến nuôi cơ tim.
Trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi dòng máu bị chặn, phần cơ tim bị thiếu oxy bắt đầu hoại tử và mất chức năng. Nếu không được tái thông kịp thời (bằng thuốc tiêu huyết khối hoặc can thiệp đặt stent), tổn thương này sẽ lan rộng, dẫn đến suy tim, rối loạn nhịp tim hoặc tử vong.
Phân loại nhồi máu cơ tim
Theo phân loại lâm sàng, nhồi máu cơ tim được chia thành nhiều dạng, trong đó phổ biến nhất là:
-
- Nhồi máu cơ tim ST chênh lên (STEMI): Tắc hoàn toàn động mạch vành. Đây là thể nặng nhất, đòi hỏi can thiệp cấp cứu trong vòng 90 phút kể từ khi khởi phát triệu chứng.
- Nhồi máu cơ tim không ST chênh lên (NSTEMI): Tắc nghẽn không hoàn toàn nhưng vẫn đủ gây hoại tử mô tim. Cần nhập viện theo dõi và điều trị khẩn cấp.
Ngoài ra, còn có nhồi máu cơ tim thể im lặng (không triệu chứng rõ ràng) và nhồi máu cơ tim thứ phát do thiếu máu cục bộ không liên quan đến mảng xơ vữa (như do thiếu oxy, co thắt mạch vành, mất máu, nhiễm trùng nặng…)
Vì sao nhồi máu cơ tim lại nguy hiểm?
Nhồi máu cơ tim là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu, bởi tính chất cấp tính và diễn tiến rất nhanh. Người bệnh có thể hoàn toàn khỏe mạnh vài giờ trước đó, nhưng khi cơn nhồi máu xảy ra, chỉ cần 30 – 60 phút không được can thiệp là phần lớn cơ tim sẽ bị tổn thương không hồi phục.
Biến chứng thường gặp bao gồm:
-
- Ngừng tim đột ngột: do rung thất, tim không co bóp hiệu quả
- Suy tim cấp: cơ tim yếu, không đủ bơm máu
- Phù phổi cấp: ứ dịch tại phổi, gây khó thở nguy kịch
- Vỡ tim hoặc bóc tách thành tim: biến chứng hiếm nhưng thường tử vong nhanh
Chính vì vậy, càng hiểu rõ về nhồi máu cơ tim, càng dễ phòng ngừa và cấp cứu kịp thời khi có dấu hiệu cảnh báo.
Tình trạng phổ biến hơn bạn nghĩ
Theo thống kê:
-
- Tại Việt Nam, mỗi năm có hàng trăm nghìn ca nhồi máu cơ tim mới, trong đó tỷ lệ tử vong cao nếu không được cấp cứu trong 1 – 2 giờ đầu.
- 30% số ca nhồi máu cơ tim không có triệu chứng điển hình, đặc biệt ở người cao tuổi, người tiểu đường, phụ nữ.
- Người từng bị nhồi máu cơ tim có nguy cơ tái phát cao gấp 5 lần so với người chưa từng mắc.
Vì vậy, nhận thức đúng về căn bệnh này là điều bắt buộc với bất kỳ ai, không phân biệt tuổi tác, giới tính hay tình trạng sức khỏe hiện tại.
Ai có nguy cơ cao bị nhồi máu cơ tim?
Bất kỳ ai cũng có thể bị nhồi máu cơ tim, nhưng nguy cơ sẽ cao hơn nếu bạn:
-
- Trên 45 tuổi (nam) hoặc trên 55 tuổi (nữ)
- Có tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu
- Béo phì, thừa cân
- Hút thuốc lá hoặc thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc
- Ít vận động thể chất
- Căng thẳng kéo dài, trầm cảm
- Có người thân từng bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ
5 cách đơn giản giúp bạn phòng ngừa nhồi máu cơ tim từ hôm nay
Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh cho tim mạch
Chế độ dinh dưỡng là yếu tố then chốt trong phòng ngừa nhồi máu cơ tim. Một chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, muối, đường sẽ làm tăng cholesterol, tăng huyết áp và đường huyết – tất cả đều là nguyên nhân dẫn đến xơ vữa động mạch và tắc mạch vành.
Nguyên tắc ăn uống phòng ngừa nhồi máu cơ tim:
-
- Giảm muối: Không quá 5g muối/ngày để kiểm soát huyết áp.
- Giảm chất béo bão hòa và cholesterol xấu (LDL): Hạn chế thực phẩm chiên rán, thịt đỏ, nội tạng, bơ động vật.
- Tăng thực phẩm giàu chất xơ và chất chống oxy hóa: Rau xanh, trái cây, các loại hạt, ngũ cốc nguyên cám giúp làm sạch mạch máu.
- Tăng omega-3 tự nhiên: Có trong cá hồi, cá thu, hạt lanh, óc chó – giúp giảm viêm và ngăn ngừa huyết khối.
Thực đơn gợi ý:
-
- Sáng: yến mạch + sữa hạt + chuối
- Trưa: cơm gạo lứt + cá hấp + rau luộc + canh bí đỏ
- Tối: súp rau củ + ức gà áp chảo + salad trộn dầu ô liu
Tập thể dục đều đặn, phù hợp với thể trạng
Vận động hợp lý mỗi ngày giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, giảm cân, ổn định huyết áp và cải thiện độ linh hoạt của mạch máu. Ngược lại, lười vận động là yếu tố nguy cơ hàng đầu của nhồi máu cơ tim.
Lợi ích của tập thể dục trong phòng ngừa nhồi máu cơ tim:
-
- Tăng cholesterol tốt (HDL), giảm LDL
- Cải thiện lưu thông máu, ngăn ngừa cục máu đông
- Ổn định nhịp tim và huyết áp
- Giảm căng thẳng – nguyên nhân kích hoạt nhồi máu cơ tim
Gợi ý bài tập phù hợp:
-
- Đi bộ nhanh hoặc đạp xe 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần
- Tập yoga, thái cực quyền để thư giãn và điều hòa khí huyết
- Thở sâu, thiền định giúp giảm nhịp tim và huyết áp tự nhiên
Không cần tập nặng, quan trọng là duy trì đều đặn, phù hợp với thể trạng và độ tuổi.
Kiểm soát tốt các bệnh nền liên quan
Tăng huyết áp, đái tháo đường và rối loạn lipid máu là bộ ba “sát thủ thầm lặng” làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim. Những bệnh này nếu không kiểm soát tốt sẽ âm thầm làm tổn thương thành mạch, gây xơ vữa, hẹp và nứt mảng bám mạch vành.
Biện pháp kiểm soát:
-
- Đo huyết áp tại nhà ít nhất 2 lần/tuần
- Xét nghiệm đường huyết và HbA1c định kỳ 3 – 6 tháng/lần
- Kiểm tra mỡ máu (cholesterol, LDL, HDL, triglyceride)
Tuân thủ điều trị theo đơn bác sĩ: không tự ý bỏ thuốc, thay đổi liều hoặc dùng thuốc nam khi chưa có hướng dẫn y khoa.
Ngoài ra, khám tim mạch định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm tình trạng hẹp động mạch vành hoặc thiếu máu cơ tim tiềm ẩn.
Ngưng hút thuốc lá và hạn chế rượu bia
Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây nhồi máu cơ tim, bất kể tuổi tác và giới tính. Nicotine và carbon monoxide trong khói thuốc làm tăng nhịp tim, tăng huyết áp và làm tổn thương lớp nội mạc mạch máu, tạo điều kiện cho cholesterol tích tụ và gây tắc nghẽn.
Lợi ích khi bỏ thuốc lá:
-
- Sau 1 ngày: huyết áp và nhịp tim trở lại bình thường
- Sau 2 tuần – 3 tháng: tuần hoàn máu được cải thiện rõ rệt
- Sau 1 năm: nguy cơ nhồi máu cơ tim giảm đi một nửa
Rượu bia, nếu dùng quá mức, cũng làm tăng huyết áp, triglyceride và rối loạn nhịp tim – yếu tố kích hoạt cơn nhồi máu cơ tim cấp.
Khuyến nghị:
-
- Bỏ thuốc lá hoàn toàn, kể cả thuốc lá điện tử
- Hạn chế rượu: nam không quá 2 đơn vị cồn/ngày, nữ không quá 1 đơn vị
Hãy bỏ thuốc lá và hạn chế bia rượu ngay từ lúc này
Quản lý stress và ngủ đủ giấc
Stress tâm lý kéo dài có thể kích hoạt nhồi máu cơ tim thông qua việc làm tăng hormone căng thẳng (cortisol, adrenaline), gây co mạch, tăng nhịp tim và huyết áp. Ngoài ra, thiếu ngủ cũng làm rối loạn nội tiết, tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa và béo phì.
Chiến lược giảm stress và cải thiện giấc ngủ:
-
- Ngủ đủ 7 – 8 tiếng mỗi đêm, đi ngủ đúng giờ
- Thiền, yoga, hít thở sâu 5 – 10 phút mỗi ngày
- Hạn chế tiếp xúc mạng xã hội, tin tiêu cực trước giờ ngủ
- Dành thời gian cho bản thân và gia đình để thư giãn tinh thần
Một tinh thần thư thái, ít áp lực sẽ giúp hệ tim mạch vận hành ổn định, giảm nguy cơ phát cơn nhồi máu cơ tim đột ngột.
Dấu hiệu cảnh báo sớm của nhồi máu cơ tim
Mặc dù bài viết tập trung vào phòng ngừa nhồi máu cơ tim, bạn cũng nên biết các dấu hiệu nhận biết sớm để kịp thời cấp cứu:
-
- Đau thắt ngực: Cảm giác như bị đè ép hoặc bóp nghẹt ở ngực, lan lên cổ, hàm, vai trái
- Khó thở, đổ mồ hôi lạnh, buồn nôn
- Hồi hộp, choáng váng, cảm giác sắp ngất
- Đau vùng thượng vị dễ nhầm với đau dạ dày
Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào trong số trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức, không chờ đợi hay tự điều trị tại nhà.
Phòng ngừa nhồi máu cơ tim không chỉ dành cho người bệnh tim mạch mà là việc cần thiết với mọi người – mọi độ tuổi. Bằng cách duy trì 5 thói quen đơn giản nhưng hiệu quả mỗi ngày như ăn uống lành mạnh, vận động đều đặn, kiểm soát bệnh nền, bỏ thuốc lá và giữ tâm lý ổn định, bạn đã có thể giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc nhồi máu cơ tim – một trong những kẻ giết người thầm lặng nguy hiểm nhất hiện nay.
