Trong cơ thể người, gan được ví như “nhà máy hóa chất” với hơn 500 chức năng khác nhau, từ lọc máu, giải độc, chuyển hóa chất dinh dưỡng, đến sản xuất dịch mật, hỗ trợ tiêu hóa và điều hòa hệ miễn dịch. Dù quan trọng là vậy, gan lại là một trong những cơ quan “trầm lặng” nhất, ít biểu hiện rõ ràng khi gặp vấn đề. Vì vậy, nhiều người chỉ phát hiện khi gan đang kêu cứu nghiêm trọng, thậm chí đã bước vào giai đoạn viêm gan, xơ gan hoặc ung thư gan.
Việc nhận diện dấu hiệu gan đang kêu cứu từ sớm giúp bạn chủ động can thiệp, thay đổi lối sống và điều trị kịp thời. Dưới đây là 5 dấu hiệu cảnh báo gan đang gặp vấn đề mà rất nhiều người thường chủ quan bỏ qua.
Mệt mỏi kéo dài và giảm khả năng tập trung
Tại sao lại liên quan đến gan?
Một trong những dấu hiệu gan bị tổn thương phổ biến nhất chính là cảm giác mệt mỏi liên tục, thiếu năng lượng, buồn ngủ ban ngày, thậm chí khó tập trung trong công việc hay học tập. Nguyên nhân là do gan bị suy giảm chức năng giải độc, khiến các độc tố tích tụ trong máu gây ảnh hưởng đến não bộ và hệ thần kinh trung ương.
Ngoài ra, khi gan hoạt động không hiệu quả, cơ thể không thể chuyển hóa và dự trữ đủ năng lượng từ thực phẩm, dẫn đến tình trạng cạn kiệt năng lượng dù ăn uống đầy đủ.
Dấu hiệu nhận biết
-
- Mệt mỏi không rõ lý do, kéo dài nhiều ngày
- Cảm thấy uể oải vào buổi sáng, ngay cả khi ngủ đủ giấc
- Hay cáu gắt, mất tập trung, trí nhớ giảm
- Giảm hiệu suất làm việc, học tập
Lưu ý: Mệt mỏi là triệu chứng phổ biến, nhưng nếu đi kèm với các dấu hiệu gan khác, bạn cần đặc biệt chú ý vì có thể gan đang kêu cứu âm thầm.
Da sạm, nổi mụn và ngứa ngáy bất thường
Vai trò của gan với làn da
Gan có vai trò lọc bỏ các độc tố, hormone dư thừa, chất cặn bã khỏi máu. Khi chức năng gan suy giảm, các độc tố này không được đào thải kịp thời sẽ tích tụ và biểu hiện qua làn da.
Ngoài ra, gan yếu cũng ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa estrogen, gây rối loạn nội tiết tố, từ đó làm da sạm màu, nổi mụn, đặc biệt là ở người trưởng thành.
Dấu hiệu trên da cần cảnh giác
-
- Nổi mụn trứng cá, mụn ẩn nhiều dù đã chăm sóc da kỹ
- Da xỉn màu, dễ bắt nắng, thiếu sức sống
- Ngứa da, nổi mẩn không rõ nguyên nhân, đặc biệt vào ban đêm
- Da khô ráp, bong tróc dù không phải mùa hanh khô
Nếu bạn thấy da dẻ thay đổi rõ rệt và kéo dài nhiều tuần không cải thiện, hãy nghĩ đến khả năng gan đang gặp vấn đề và cần kiểm tra chức năng gan.
Ăn không ngon, đầy bụng, khó tiêu
Gan liên quan gì đến tiêu hóa?
Gan sản xuất mật – một chất lỏng quan trọng giúp tiêu hóa chất béo, hấp thụ các vitamin tan trong dầu (A, D, E, K). Khi gan suy yếu, quá trình sản xuất mật bị gián đoạn, gây ra các rối loạn tiêu hóa.
Hơn nữa, khi gan không xử lý được hết độc tố từ thực phẩm, vi khuẩn đường ruột dễ mất cân bằng, gây đầy bụng, chướng hơi, buồn nôn.
Dấu hiệu đường tiêu hóa cảnh báo gan
-
- Ăn nhanh no, ăn ít nhưng vẫn thấy nặng bụng
- Hay ợ hơi, chướng bụng, đặc biệt sau khi ăn đồ chiên, rán
- Buồn nôn nhẹ sau bữa ăn hoặc khi đói
- Phân nhạt màu, có thể dính mỡ, khó đi ngoài
Tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài mà không tìm ra nguyên nhân rõ ràng rất có thể là dấu hiệu gan đang kêu cứu, nhất là ở những người từng uống rượu bia hoặc dùng thuốc dài ngày.
Vàng da, vàng mắt – dấu hiệu rõ ràng nhưng dễ bị xem nhẹ
Nguyên nhân do đâu?
Khi gan bị tổn thương, khả năng chuyển hóa bilirubin (sắc tố mật) bị giảm, khiến sắc tố này tích tụ trong máu và lắng đọng dưới da, kết mạc mắt, gây ra hiện tượng vàng da, vàng mắt.
Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy gan đang gặp vấn đề nghiêm trọng, có thể là viêm gan cấp, tắc mật hoặc xơ gan giai đoạn đầu.
Cách nhận biết
-
- Vàng nhẹ ở tròng trắng mắt (nên kiểm tra dưới ánh sáng tự nhiên)
- Vàng ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, da mặt
- Nước tiểu sậm màu như nước trà
- Phân bạc màu, đi ngoài ít
Vàng da không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà là cảnh báo trực tiếp từ gan. Khi đã xuất hiện triệu chứng này, bạn nên đi khám ngay để xác định nguyên nhân chính xác.
Men gan tăng cao, kết quả xét nghiệm bất thường
Men gan là gì?
Men gan (AST, ALT, GGT) là các enzyme tồn tại trong tế bào gan. Khi gan bị tổn thương, các enzyme này sẽ “rò rỉ” vào máu, khiến chỉ số men gan tăng cao. Tuy đây là chỉ số trong xét nghiệm, nhưng lại là dấu hiệu chính xác nhất cho thấy gan đang bị viêm hoặc hoại tử.
Khi nào nên xét nghiệm men gan?
-
- Cảm thấy mệt mỏi kéo dài
- Có các triệu chứng tiêu hóa bất thường
- Thường xuyên uống rượu bia
- Đang dùng thuốc điều trị dài ngày (đặc biệt là kháng sinh, giảm đau, thuốc tim mạch)
- Từng mắc viêm gan B, C hoặc có người thân mắc bệnh gan
Kiểm tra men gan định kỳ 6 tháng/lần là một thói quen quan trọng giúp phát hiện sớm các bệnh lý về gan, ngay cả khi chưa có biểu hiện ra ngoài.
Nên kiểm tra men gan định kỳ 6 tháng/lần để biết được tình trạng của gan
Gan đang kêu cứu – Đừng chờ đến khi quá muộn
Rất nhiều người chỉ phát hiện ra bệnh gan khi đã vào giai đoạn muộn, bởi các dấu hiệu ban đầu thường mơ hồ, dễ nhầm lẫn với căng thẳng, thiếu ngủ hoặc rối loạn tiêu hóa thông thường. Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy từ 2 dấu hiệu trong 5 dấu hiệu nêu trên lặp lại thường xuyên, rất có thể gan đang kêu cứu âm thầm, và bạn cần:
-
- Đi khám chuyên khoa gan – mật ngay lập tức
- Xét nghiệm máu để kiểm tra men gan, chức năng gan tổng quát
- Siêu âm gan, kiểm tra kích thước và cấu trúc gan
- Thay đổi lối sống, chế độ ăn uống, sinh hoạt để giảm gánh nặng cho gan
Cách chăm sóc gan mỗi ngày để ngăn chặn tổn thương sớm
Hạn chế rượu bia và thuốc không cần thiết
Rượu là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan. Nếu có thể, hãy giảm tần suất uống rượu, đặc biệt là khi đã có dấu hiệu mệt mỏi kéo dài hoặc tăng men gan.
Ngoài ra, không nên tự ý dùng thuốc bổ, thuốc giảm đau, kháng sinh kéo dài nếu không có chỉ định từ bác sĩ, vì nhiều loại có thể gây độc cho gan.
Ăn uống lành mạnh, giảm thực phẩm chế biến sẵn
Một chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám sẽ giúp gan hoạt động hiệu quả hơn. Đồng thời, nên hạn chế:
-
- Đồ chiên rán nhiều dầu mỡ
- Thức ăn nhanh, chế biến sẵn
- Đường và các loại nước ngọt có gas
Bổ sung thảo dược hỗ trợ chức năng gan
Một số hoạt chất tự nhiên được chứng minh giúp bảo vệ và tái tạo tế bào gan:
-
- Silymarin (chiết xuất từ cây kế sữa)
- Curcumin (từ nghệ)
- L-ornithine, L-aspartate
- Glutathione
- Vitamin nhóm B, C, E
Việc sử dụng các sản phẩm bảo vệ gan nên tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt nếu bạn đang dùng thuốc điều trị dài hạn.
Tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc
Vận động nhẹ nhàng (đi bộ, yoga, bơi lội) giúp cải thiện tuần hoàn máu đến gan, tăng khả năng thải độc. Ngủ đủ giấc cũng hỗ trợ gan phục hồi trong khoảng thời gian từ 23h – 2h sáng, khi gan hoạt động mạnh nhất.
