Theo thống kê y tế, tỷ lệ nhiễm trùng hô hấp, nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm phổi, nhiễm trùng vết thương ở người cao tuổi cao hơn gấp nhiều lần. Không chỉ vậy, khi đã mắc bệnh, khả năng hồi phục cũng kém và nguy cơ biến chứng nặng hơn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ vì sao người cao tuổi dễ bị nhiễm trùng, cách nhận biết dấu hiệu cảnh báo và biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Hệ miễn dịch thay đổi thế nào khi tuổi cao?
Hệ miễn dịch gồm hàng triệu tế bào bạch cầu, kháng thể và các protein miễn dịch khác hoạt động phối hợp để:
-
- Ngăn ngừa tác nhân gây bệnh xâm nhập.
- Phát hiện và tiêu diệt mầm bệnh.
- Ghi nhớ để bảo vệ cơ thể khỏi tái nhiễm.
Khi về già, quá trình lão hóa hệ miễn dịch xảy ra tự nhiên (còn gọi là miễn dịch lão hóa). Hệ miễn dịch yếu đi cả về số lượng lẫn chất lượng, dẫn đến:
-
- Giảm sản xuất tế bào bạch cầu mới.
- Khả năng nhận diện mầm bệnh kém hơn.
- Phản ứng miễn dịch chậm chạp và kém hiệu quả.
Đây chính là nền tảng giải thích vì sao người cao tuổi dễ bị nhiễm trùng hơn.
Vì sao người cao tuổi dễ bị nhiễm trùng hơn?
Dưới đây là 5 nguyên nhân chính khiến tỷ lệ nhiễm trùng ở người cao tuổi cao hơn:
Hệ miễn dịch suy yếu theo tuổi tác
Khi lớn tuổi:
-
- Tủy xương sản xuất ít bạch cầu hơn.
- Số lượng tế bào T và B giảm.
- Kháng thể không còn hoạt động hiệu quả.
Hậu quả là cơ thể chậm nhận diện và tiêu diệt vi khuẩn, virus, tạo điều kiện cho nhiễm trùng phát triển nhanh.
Suy giảm hàng rào bảo vệ tự nhiên
Hàng rào đầu tiên bảo vệ cơ thể là da và niêm mạc. Tuổi cao làm:
-
- Da mỏng hơn, dễ trầy xước, khô nẻ.
- Niêm mạc hô hấp khô, giảm tiết nhầy.
- Khả năng lọc sạch bụi bẩn, vi khuẩn ở phổi giảm.
Đây là lý do người già dễ viêm phổi, viêm phế quản, nhiễm trùng da hơn.
Bệnh nền mạn tính làm tăng nguy cơ
Người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh nền như:
-
- Đái tháo đường.
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).
- Bệnh thận mạn.
- Suy tim.
Những bệnh này khiến khả năng chống lại vi khuẩn yếu hơn, đồng thời làm tổn thương cơ quan bị nhiễm trùng nặng nề hơn.
Ví dụ:
-
- Đái tháo đường gây giảm tuần hoàn máu đến vết thương, làm chậm lành và dễ nhiễm trùng.
- COPD làm phổi yếu, dễ viêm phổi nặng.
Dinh dưỡng kém và suy giảm thể lực
Nhiều người già ăn uống kém do rối loạn tiêu hóa, chán ăn, răng yếu, hoặc điều kiện kinh tế hạn chế.
Hậu quả:
-
- Thiếu protein, vitamin A, C, E, kẽm, sắt.
- Hệ miễn dịch suy giảm mạnh.
- Khó hồi phục sau nhiễm trùng.
Yếu tố môi trường và lối sống
Người cao tuổi thường ít vận động, ngồi hoặc nằm nhiều, dẫn đến:
-
- Tắc nghẽn phổi, vi khuẩn dễ sinh sôi.
- Lưu thông máu kém.
- Tăng nguy cơ loét tì đè và nhiễm trùng vết loét.
Ngoài ra, việc dùng nhiều thuốc (kháng sinh, corticoid, thuốc dạ dày) lâu dài cũng ảnh hưởng tiêu cực đến hệ miễn dịch.
Những bệnh nhiễm trùng thường gặp ở người cao tuổi
Người lớn tuổi dễ mắc nhiều loại nhiễm trùng, điển hình là:
-
- Viêm phổi: Tỷ lệ tử vong cao nếu không phát hiện kịp thời.
- Nhiễm trùng đường tiết niệu: Thường gặp ở phụ nữ lớn tuổi, người đặt ống thông tiểu.
- Nhiễm trùng da: Chốc lở, nấm, loét tì đè.
- Cúm mùa và các bệnh hô hấp do virus: Diễn tiến nhanh, dễ biến chứng.
- Viêm tủy xương hoặc nhiễm trùng khớp: Nếu có tiểu đường.
Dấu hiệu nhiễm trùng ở người cao tuổi
Người cao tuổi có thể không xuất hiện sốt rõ rệt. Thay vào đó, các dấu hiệu thường mơ hồ và dễ bỏ qua, ví dụ:
-
- Mệt mỏi, yếu sức đột ngột.
- Lú lẫn, hay buồn ngủ.
- Chán ăn, giảm uống.
- Thở nhanh, nhịp tim nhanh.
- Đau hoặc nóng rát khi tiểu tiện.
Đừng chủ quan nếu người thân lớn tuổi có những biểu hiện trên – hãy đưa đi khám sớm.
Cách phòng ngừa nhiễm trùng hiệu quả cho người cao tuổi
Người cao tuổi dễ bị nhiễm trùng hơn do hệ miễn dịch suy giảm, sức khỏe tổng thể yếu đi và nhiều bệnh nền mạn tính. Tuy nhiên, nếu chăm sóc đúng cách và chủ động phòng ngừa, bạn hoàn toàn có thể giảm nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng, bảo vệ sức khỏe tuổi già.
Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa quan trọng và dễ thực hiện nhất:
Dinh dưỡng đầy đủ để tăng sức đề kháng
Chế độ ăn khoa học là nền tảng quan trọng nhất giúp cơ thể chống lại vi khuẩn, virus:
-
- Ăn đủ đạm: Chọn nguồn protein dễ tiêu như thịt nạc, cá, trứng, sữa, đậu phụ. Chất đạm cần thiết để sản xuất kháng thể và tái tạo mô.
- Bổ sung vitamin và khoáng chất:
- Vitamin C (cam, bưởi, ổi) giúp tăng sức đề kháng.
- Vitamin A (cà rốt, bí đỏ) bảo vệ niêm mạc hô hấp.
- Kẽm, selen (hải sản, các loại hạt) tăng khả năng tiêu diệt vi khuẩn.
- Uống đủ nước: Mỗi ngày 1,5–2 lít, tránh để khô miệng, khô niêm mạc.
- Hạn chế đường và mỡ bão hòa: Giúp giảm viêm, ổn định đường huyết.
Nếu người cao tuổi chán ăn, nên chia nhỏ bữa và ưu tiên thực phẩm mềm, dễ nuốt.
Giữ vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường
Vệ sinh sạch sẽ hàng ngày là bước quan trọng để loại bỏ mầm bệnh:
-
- Rửa tay thường xuyên: Trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi ra ngoài.
- Tắm rửa, thay quần áo sạch: Ít nhất 1 lần/ngày.
- Vệ sinh răng miệng: Đánh răng 2 lần/ngày, súc miệng nước muối loãng.
- Vệ sinh phòng ngủ: Giữ không gian thông thoáng, lau sàn nhà, khử khuẩn tay nắm cửa, đồ vật thường chạm vào.
- Vệ sinh dụng cụ hỗ trợ: Nếu dùng gậy, xe lăn, máy trợ thở, cần lau chùi định kỳ.
Tiêm phòng đầy đủ
Tiêm chủng định kỳ giúp bảo vệ người cao tuổi khỏi các bệnh nhiễm trùng nguy hiểm:
-
- Vắc xin cúm: Nên tiêm nhắc lại hàng năm, đặc biệt trước mùa lạnh.
- Vắc xin phế cầu: Phòng viêm phổi, viêm màng não do phế cầu khuẩn.
- Vắc xin zona thần kinh: Ngăn ngừa đau dây thần kinh sau nhiễm zona.
- Vắc xin Covid-19: Tiêm đủ liều cơ bản và nhắc lại khi có khuyến cáo.
Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn lịch tiêm phù hợp.
Duy trì vận động nhẹ nhàng
Vận động đều đặn không chỉ giúp cải thiện tuần hoàn phổi mà còn giảm nguy cơ viêm phổi, loét tì đè và tăng sức đề kháng tự nhiên:
-
- Đi bộ nhẹ: Mỗi ngày 20–30 phút nếu sức khỏe cho phép.
- Tập thở sâu, giãn cơ: Giúp tăng dung tích phổi, thải đờm hiệu quả.
- Tập dưỡng sinh, yoga: Tăng sự linh hoạt, giảm căng thẳng.
- Thay đổi tư thế: Nếu người lớn tuổi nằm lâu, nên trở mình 2–3 giờ/lần để tránh loét.
Nếu chưa quen vận động, hãy bắt đầu từ 5–10 phút mỗi ngày và tăng dần thời gian.
Ngủ đủ giấc và kiểm soát căng thẳng
Giấc ngủ sâu và tinh thần lạc quan đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh:
-
- Ngủ đủ 7–8 giờ mỗi đêm.
- Giữ phòng ngủ yên tĩnh, thoáng mát.
- Hạn chế sử dụng điện thoại trước khi ngủ.
- Tham gia các hoạt động xã hội: Gặp gỡ bạn bè, con cháu để duy trì tinh thần tích cực.
Nếu bị stress kéo dài, nên trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ kịp thời.
Ngủ đủ giấc sẽ khiến người cao tuổi giảm stress và tinh thần luôn thoải mái
Kiểm soát tốt bệnh nền mạn tính
Người cao tuổi thường có bệnh nền (tiểu đường, COPD, suy tim) làm giảm khả năng miễn dịch.
Nguyên tắc kiểm soát bệnh nền:
-
- Dùng thuốc đúng hướng dẫn: Không tự ý bỏ thuốc hoặc thay đổi liều.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Theo dõi đường huyết, huyết áp, chức năng phổi.
- Ăn uống khoa học: Hạn chế muối, đường, chất béo bão hòa.
- Hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thêm thực phẩm chức năng.
Kiểm soát tốt bệnh nền sẽ giảm rõ rệt nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng.
Phát hiện sớm và điều trị kịp thời nhiễm trùng nhẹ
Khi có dấu hiệu nhiễm trùng nhẹ như sốt, ho, tiểu rát, mệt mỏi đột ngột, cần:
-
- Thăm khám sớm để xác định nguyên nhân.
- Không tự mua kháng sinh uống.
- Uống nhiều nước và nghỉ ngơi.
- Tái khám ngay nếu triệu chứng nặng hơn.
Can thiệp sớm giúp tránh biến chứng và hồi phục nhanh hơn.
Khi nào cần đưa người cao tuổi đi khám ngay?
Hãy đưa người lớn tuổi đến cơ sở y tế nếu xuất hiện:
-
- Mệt lả, khó thở cấp.
- Lú lẫn nặng hoặc hôn mê.
- Sốt cao hoặc hạ thân nhiệt.
- Tím tái môi, móng tay.
- Nước tiểu ít hoặc không tiểu được.
Phát hiện và điều trị sớm là chìa khóa cứu sống người bệnh.
Chủ động phòng bệnh – Bảo vệ sức khỏe tuổi già
Người cao tuổi dễ bị nhiễm trùng do hệ miễn dịch suy yếu, bệnh nền và nhiều yếu tố lối sống. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể bảo vệ bản thân hoặc người thân lớn tuổi bằng cách:
Hãy cùng chăm sóc sức khỏe tuổi già để mỗi ngày trôi qua đều trọn vẹn và khỏe mạnh.
