Không ít người chủ quan cho rằng uống ít thì vô hại. Thực tế, ngay cả lượng rượu bia vừa phải vẫn có thể dẫn đến ảnh hưởng gan nghiêm trọng nếu lạm dụng thường xuyên. Vậy rượu bia ảnh hưởng gan ra sao? Làm thế nào để bảo vệ lá gan khỏe mạnh? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết này.

Vai trò của gan trong cơ thể

Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất và giữ vai trò trung tâm chuyển hóa trong cơ thể. Gan nặng trung bình từ 1,4–1,6 kg, nằm ở vùng hạ sườn phải, ngay dưới cơ hoành.

Mỗi ngày, gan thực hiện hơn 500 chức năng khác nhau, đảm nhiệm vai trò “nhà máy lọc thải và dự trữ” vô cùng quan trọng để duy trì sự sống.

Dưới đây là những vai trò chính của gan:

Chuyển hóa các chất dinh dưỡng

Sau khi bạn ăn uống, thức ăn được tiêu hóa thành các chất cơ bản (glucose, axit béo, axit amin). Tất cả sẽ được hấp thụ vào máu qua ruột non và chuyển về gan qua tĩnh mạch cửa.

Tại gan:

• • Chuyển hóa carbohydrate: Gan dự trữ glucose dưới dạng glycogen, duy trì đường huyết ổn định. Khi cần, glycogen được phân giải thành glucose để cung cấp năng lượng.
  • Chuyển hóa protein: Gan tổng hợp các protein quan trọng như albumin, globulin, yếu tố đông máu. Đồng thời, gan khử độc amoniac – chất độc phát sinh khi phân giải protein.
  • Chuyển hóa lipid: Gan tổng hợp cholesterol, triglycerid và lipoprotein – cần thiết cho màng tế bào, nội tiết tố.

Lọc và thải độc

Gan là cơ quan giải độc chủ lực của cơ thể. Mỗi phút, hơn 1 lít máu được lọc qua gan để loại bỏ các chất độc như:

• • Ethanol từ rượu bia.
  • Các dư chất chuyển hóa của thuốc, hóa chất.
  • Vi khuẩn, vi rút, chất ô nhiễm từ thức ăn và môi trường.

Gan biến đổi các chất độc này thành dạng ít độc hơn hoặc tan trong nước để thải ra ngoài qua mật và nước tiểu.

Sản xuất và bài tiết mật

Gan tiết ra mật – dịch tiêu hóa màu vàng xanh, được dự trữ ở túi mật. Mật chứa muối mật giúp:

• • Nhũ tương hóa chất béo, hỗ trợ hấp thu vitamin tan trong dầu (A, D, E, K).
  • Thải bỏ cholesterol dư thừa, bilirubin – sản phẩm phân hủy hồng cầu.

Dự trữ vitamin và khoáng chất

Gan là kho dự trữ lớn của nhiều vitamin và khoáng chất thiết yếu:

• • Vitamin A (dự trữ trong nhiều tháng).
  • Vitamin D, E, K.
  • Vitamin B12.
  • Sắt (dạng ferritin).
  • Đồng, kẽm.

Nhờ đó, gan đóng vai trò cân bằng vi chất, chống thiếu hụt dinh dưỡng.

Điều hòa miễn dịch và chống nhiễm trùng

Gan chứa nhiều tế bào Kupffer – loại đại thực bào giúp:

• • Tiêu diệt vi khuẩn, virus xâm nhập qua đường tiêu hóa.
  • Dọn dẹp tế bào già, mảnh vụn tế bào, phức hợp miễn dịch.
  • Tham gia điều hòa phản ứng viêm, bảo vệ cơ thể.

Tham gia điều hòa hormon

Gan tham gia chuyển hóa và bất hoạt hormon:

• • Insulin, glucagon (điều hòa đường huyết).
  • Hormone sinh dục estrogen, testosterone.
  • Hormone tuyến giáp.

Nhờ đó, gan góp phần cân bằng nội tiết, giữ sự ổn định của nhiều chức năng sống.

Rượu bia ảnh hưởng gan như thế nào?

Rượu bia ảnh hưởng gan theo nhiều cách khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Mức độ tổn thương phụ thuộc vào:

• • Lượng rượu bia tiêu thụ.
  • Thời gian uống kéo dài bao lâu.
  • Tình trạng sức khỏe gan ban đầu.

Dưới đây là các cơ chế chính:

Gây viêm gan do rượu

Khi gan phải chuyển hóa quá nhiều ethanol, tế bào gan bị viêm và sưng. Tình trạng này được gọi là viêm gan do rượu. Nếu viêm kéo dài, mô gan bắt đầu bị hoại tử.

Triệu chứng thường gặp:

• • Đau tức vùng hạ sườn phải.
  • Mệt mỏi, chán ăn.
  • Buồn nôn, vàng da nhẹ.

Nếu không dừng uống rượu, viêm gan tiến triển thành xơ gan.

Tích tụ mỡ trong gan

Gan có khả năng phân giải chất béo. Tuy nhiên, uống rượu làm rối loạn quá trình này, khiến mỡ tích tụ quá mức trong tế bào gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ do rượu.

Đặc điểm:

• • Thường không có triệu chứng rõ rệt.
  • Có thể phát hiện qua siêu âm hoặc xét nghiệm men gan tăng nhẹ.
  • Tỉ lệ người uống rượu bị gan nhiễm mỡ lên tới 90%.

Nếu tiếp tục uống, gan nhiễm mỡ chuyển sang viêm gan và xơ gan.

Xơ gan

Đây là hậu quả nặng nề nhất của việc uống rượu bia kéo dài. Các tế bào gan bị tổn thương và dần được thay thế bằng mô xơ, sẹo. Gan mất dần chức năng giải độc, chuyển hóa và tổng hợp protein.

Triệu chứng xơ gan giai đoạn muộn:

• • Vàng da, vàng mắt.
  • Báng bụng (bụng phình to do tích dịch).
  • Xuất huyết dưới da, dễ bầm tím.
  • Phù chân, sút cân nặng.

Xơ gan không hồi phục hoàn toàn và là yếu tố nguy cơ dẫn đến ung thư gan.

Tăng nguy cơ ung thư gan

Rượu bia kích thích sản sinh acetaldehyde, làm tổn thương DNA tế bào gan và biến đổi gen. Uống rượu lâu dài là một trong những nguyên nhân chính gây ung thư biểu mô tế bào gan.

Theo thống kê, khoảng 30% bệnh nhân ung thư gan có tiền sử lạm dụng rượu bia.

Những ai dễ bị tổn thương gan do rượu bia?

Không phải ai cũng có mức độ tổn thương gan giống nhau. Một số đối tượng có nguy cơ cao hơn:

• • Uống rượu bia trên 3 lần/tuần.
  • Nam uống hơn 2 đơn vị cồn mỗi ngày, nữ hơn 1 đơn vị cồn (1 đơn vị = 10g ethanol).
  • Người thừa cân, béo phì.
  • Người bị viêm gan virus (B, C).
  • Người có chế độ ăn nhiều mỡ, ít rau xanh.
  • Người có tiền sử gia đình xơ gan, ung thư gan.

Nếu bạn nằm trong nhóm trên, nên kiểm tra sức khỏe định kỳ và hạn chế rượu bia tối đa.

Dấu hiệu nhận biết sớm gan đang bị ảnh hưởng

Rượu bia âm thầm phá hủy gan, ban đầu có thể không gây triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, hãy cẩn thận nếu thấy:

• • Mệt mỏi, uể oải kéo dài không rõ lý do.
  • Ăn uống kém ngon, đầy bụng, chán ăn.
  • Vàng da nhẹ, vàng mắt.
  • Đau tức hạ sườn phải, nhất là sau khi uống rượu.
  • Ngứa da, nổi mẩn.
  • Giảm cân không rõ nguyên nhân.

Khi thấy các dấu hiệu này, nên đi khám và làm xét nghiệm men gan, siêu âm gan ngay.

Các xét nghiệm kiểm tra chức năng gan

Nếu nghi ngờ gan bị ảnh hưởng, bác sĩ thường chỉ định:

• • Xét nghiệm men gan (AST, ALT).
  • Siêu âm gan đánh giá nhiễm mỡ, xơ gan.
  • Xét nghiệm bilirubin.
  • Định lượng albumin, yếu tố đông máu.
  • Fibroscan (đánh giá mức độ xơ hóa gan).

Kiểm tra định kỳ ít nhất mỗi 6 tháng giúp phát hiện sớm tổn thương gan để can thiệp kịp thời.

Cách phòng ngừa ảnh hưởng gan do rượu bia

Để bảo vệ lá gan khỏe mạnh, hãy thực hiện các biện pháp sau:

Hạn chế rượu bia tối đa

• • Nếu có thể, nên bỏ hoàn toàn.
  • Nếu bắt buộc phải uống, giới hạn dưới 2 đơn vị cồn/ngày với nam và dưới 1 đơn vị với nữ.
  • Không uống liên tục nhiều ngày.

Ăn uống khoa học

• • Tăng rau xanh, trái cây tươi, chất xơ.
  • Hạn chế thực phẩm chiên rán, nhiều mỡ động vật.
  • Uống đủ nước.
  • Bổ sung thực phẩm giàu vitamin E, omega-3.

Duy trì cân nặng hợp lý

Thừa cân làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ và xơ gan.

Tập thể dục đều đặn

Ít nhất 30 phút/ngày, 5 buổi/tuần để tăng lưu thông máu, giảm mỡ gan.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ

• • Siêu âm gan, xét nghiệm men gan mỗi 6 tháng – 1 năm.
  • Tầm soát viêm gan B, C.

Bảo vệ gan – bảo vệ sức khỏe lâu dài

Rượu bia ảnh hưởng gan không phải chuyện nhỏ. Ngay cả khi chưa có triệu chứng, gan vẫn âm thầm bị tổn thương mỗi lần bạn uống rượu.

Đừng để đến khi vàng da, bụng trướng nước mới bắt đầu lo lắng. Hãy bắt đầu bảo vệ gan từ hôm nay bằng cách hạn chế rượu bia, duy trì lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Sức khỏe gan là nền tảng của một cơ thể khỏe mạnh – hãy trân trọng và gìn giữ nó mỗi ngày.