Dấu hiệu sớm của bệnh tay chân miệng ở trẻ: phân biệt để phòng ngừa kịp thời

Việc nhận biết dấu hiệu sớm của bệnh tay chân miệng ở trẻ đóng vai trò rất quan trọng trong việc chủ động phòng bệnh, cách ly kịp thời và điều trị hiệu quả. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng sớm và cách chăm sóc, phòng ngừa bệnh tay chân miệng để bảo vệ sức khỏe của trẻ nhỏ trong gia đình.

Bệnh tay chân miệng là gì?

Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus đường ruột gây ra, chủ yếu thuộc nhóm Enterovirus, thường gặp nhất là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71). Bệnh lây qua đường tiêu hóa (phân – miệng), nước bọt, dịch mũi, dịch vỡ từ bóng nước trên da, hoặc tiếp xúc trực tiếp với đồ vật, bề mặt nhiễm virus.

Trẻ em trong độ tuổi nhà trẻ, mẫu giáo có nguy cơ cao vì hệ miễn dịch còn yếu, hay tiếp xúc gần nhau và chưa có ý thức giữ gìn vệ sinh cá nhân.

Dấu hiệu sớm của bệnh tay chân miệng ở trẻ

Việc phát hiện sớm bệnh là yếu tố then chốt để ngăn ngừa các biến chứng nặng. Các dấu hiệu sớm của bệnh tay chân miệng ở trẻ thường dễ nhầm lẫn với cảm cúm hoặc các bệnh sốt virus khác, nên cha mẹ cần đặc biệt lưu ý các biểu hiện sau:

Sốt nhẹ hoặc sốt cao đột ngột

• • Trẻ có thể sốt nhẹ trong ngày đầu (khoảng 37.5 – 38.5°C).
  • Một số trường hợp sốt cao trên 39°C, khó hạ, kèm mệt mỏi, quấy khóc.

Sốt là dấu hiệu đầu tiên nhưng dễ bị bỏ qua vì không đặc hiệu. Tuy nhiên, nếu sốt kéo dài quá 48 giờ, kèm theo các dấu hiệu khác thì cần nghĩ đến tay chân miệng.

Loét miệng, chảy nước miếng nhiều

• • Trong vòng 1–2 ngày sau sốt, trẻ bắt đầu xuất hiện các nốt ban đỏ hoặc vết loét nhỏ bên trong niêm mạc miệng, lưỡi, vòm họng, lợi.
  • Trẻ có biểu hiện đau miệng, biếng ăn, khó nuốt, quấy khóc, chảy nước dãi liên tục.

Loét miệng là dấu hiệu đặc trưng, giúp phân biệt tay chân miệng với các bệnh cảm sốt thông thường.

Phát ban, nổi bóng nước ở tay, chân

• • Sau loét miệng khoảng 1–2 ngày, xuất hiện các nốt ban đỏ, bóng nước ở lòng bàn tay, bàn chân, mông, đôi khi ở đầu gối và khuỷu tay.
  • Bóng nước có đường kính 2–5mm, không ngứa, không đau, thường không vỡ.
  • Một số trường hợp bóng nước có thể nổi rải rác toàn thân nhưng không lan rộng như thủy đậu.

Đây là dấu hiệu đặc trưng nhất, dễ nhận biết nếu quan sát kỹ các vùng da thường bị ảnh hưởng.

Trẻ mệt mỏi, biếng ăn, bỏ bú

• • Trẻ có thể trở nên lừ đừ, buồn ngủ nhiều hơn bình thường.
  • Không muốn bú, ăn ít hoặc bỏ ăn hoàn toàn do đau miệng.
  • Khóc liên tục, khó chịu, dễ giật mình, nhất là về đêm.

Nếu triệu chứng mệt mỏi kèm theo sốt cao và phát ban, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác.

Một số dấu hiệu cảnh báo biến chứng nặng

Dù không phổ biến, nhưng nếu trẻ có các biểu hiện dưới đây, cần đưa đi bệnh viện ngay lập tức:

• • Sốt cao liên tục trên 39°C không đáp ứng thuốc hạ sốt
  • Co giật, giật mình bất thường, run tay chân
  • Thở nhanh, thở gấp, tím tái
  • Ngủ li bì, khó đánh thức, lơ mơ
  • Nôn nhiều, đặc biệt là nôn vọt
  • Mạch nhanh, huyết áp tụt

Các dấu hiệu này có thể báo hiệu biến chứng thần kinh, tim mạch hoặc hô hấp nguy hiểm, cần được xử trí y tế kịp thời.

Cách chăm sóc trẻ mắc bệnh tay chân miệng tại nhà

Đa số các ca bệnh tay chân miệng ở trẻ em đều nhẹ và có thể chăm sóc tại nhà nếu không có biến chứng. Dưới đây là một số nguyên tắc cơ bản:

Hạ sốt đúng cách

• • Dùng thuốc hạ sốt paracetamol theo đúng liều lượng và cân nặng
  • Chườm ấm vùng trán, nách, bẹn để hỗ trợ hạ sốt
  • Mặc quần áo thoáng mát, không đắp chăn khi sốt cao

Giảm đau loét miệng

• • Cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý
  • Cho ăn đồ mềm, nguội như cháo loãng, súp, sữa nguội
  • Tránh thức ăn nóng, cay, mặn để không gây đau rát

Bổ sung đủ nước

• • Cho trẻ uống nước thường xuyên, uống từng ngụm nhỏ
  • Với trẻ sơ sinh, tiếp tục bú mẹ hoặc uống sữa
  • Có thể dùng thêm dung dịch điện giải nếu trẻ có dấu hiệu mất nước nhẹ

Theo dõi sát các dấu hiệu nặng

• • Kiểm tra nhiệt độ cơ thể mỗi 4–6 giờ
  • Quan sát tình trạng ăn uống, tỉnh táo, biểu hiện bất thường
  • Nếu có bất cứ dấu hiệu nghi ngờ biến chứng, phải đưa đến cơ sở y tế ngay

Phòng ngừa bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Phòng bệnh luôn là giải pháp hiệu quả và an toàn nhất, đặc biệt với các bệnh truyền nhiễm như tay chân miệng. Để giảm nguy cơ lây nhiễm, cha mẹ cần:

Giữ gìn vệ sinh cá nhân

• • Dạy trẻ rửa tay bằng xà phòng thường xuyên, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh
  • Cắt móng tay sạch sẽ, tránh trẻ đưa tay lên miệng

Vệ sinh môi trường sống

• • Làm sạch và khử trùng đồ chơi, vật dụng cá nhân của trẻ
  • Lau sàn nhà, tay nắm cửa, bề mặt tiếp xúc bằng dung dịch khử khuẩn

Cách ly khi trẻ bị bệnh

• • Không cho trẻ bị tay chân miệng đến trường hoặc nơi công cộng trong ít nhất 7 – 10 ngày
  • Không dùng chung đồ dùng ăn uống, khăn mặt với trẻ bệnh

Tăng cường sức đề kháng

• • Cho trẻ ăn đủ chất, ngủ đủ giấc, uống nhiều nước
  • Bổ sung vitamin, trái cây tươi, sữa chua để tăng miễn dịch tự nhiên

Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Dù phần lớn trường hợp bệnh có thể tự khỏi trong 7 – 10 ngày, nhưng nếu cha mẹ thấy các biểu hiện sau, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay:

• • Sốt trên 2 ngày không giảm
  • Trẻ li bì, nôn nhiều, quấy khóc không dỗ được
  • Phát ban lan rộng hoặc bóng nước vỡ ra, chảy dịch
  • Co giật, thở bất thường, xanh tái

Việc thăm khám kịp thời sẽ giúp phát hiện sớm biến chứng, từ đó xử lý hiệu quả và ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng.

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em là bệnh thường gặp nhưng không thể chủ quan. Nhận biết đúng dấu hiệu sớm của bệnh tay chân miệng sẽ giúp cha mẹ có biện pháp chăm sóc, cách ly và điều trị phù hợp, hạn chế lây lan và tránh biến chứng nguy hiểm. Bên cạnh đó, việc xây dựng lối sống vệ sinh, khoa học và tăng cường sức đề kháng sẽ là nền tảng vững chắc để bảo vệ sức khỏe trẻ nhỏ trước các bệnh truyền nhiễm theo mùa.

Hãy luôn theo dõi sát sức khỏe của trẻ, trang bị kiến thức đầy đủ và chủ động đưa trẻ đi khám khi cần thiết. Sức khỏe của trẻ là tài sản quý giá nhất, và sự chủ động của cha mẹ chính là chìa khóa để bảo vệ con yêu mỗi ngày.