Sống khỏe

31/05/2025

Nghỉ trong bóng râm cũng không đủ để chống sốc nhiệt – lý do là gì?

Khi nhiệt độ ngoài trời tăng cao đỉnh điểm trong mùa hè, hầu hết mọi người đều cho rằng tìm một chỗ nghỉ trong bóng râm là đủ để bảo vệ cơ thể khỏi cái nóng gay gắt. Tuy nhiên, thực tế đáng báo động là nhiều ca sốc nhiệt vẫn xảy ra ngay cả khi người bệnh không đứng trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời. Điều đó cho thấy rằng nghỉ trong bóng râm không phải là biện pháp chống sốc nhiệt hoàn toàn hiệu quả nếu không kết hợp với các yếu tố khác.

Vậy tại sao việc đơn thuần tránh nắng lại không đủ để chống sốc nhiệt? Cần hiểu rõ cơ chế gây sốc nhiệt, cũng như những yếu tố môi trường và hành vi cá nhân khiến bóng râm trở nên “bất lực” trước nắng nóng cực đoan. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để chủ động bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình trong mùa hè năm nay.

Sốc nhiệt là gì?

Sốc nhiệt (Heatstroke) là tình trạng tăng thân nhiệt nghiêm trọng do cơ thể không thể điều hòa được nhiệt độ trong môi trường quá nóng. Đây là cấp cứu y khoa có thể dẫn tới tổn thương não, hôn mê hoặc tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

Sốc nhiệt xảy ra khi:

- Nhiệt độ cơ thể tăng vượt quá 40°C
- Cơ thể không thể tản nhiệt qua đường mồ hôi hoặc hô hấp
- Các cơ quan nội tạng bị quá tải do nhiệt độ tăng cao kéo dài

Nghỉ trong bóng râm – giải pháp chưa đủ để ngăn sốc nhiệt

Nhiều người tin rằng chỉ cần nghỉ trong bóng râm là đã tránh được nắng nóng nguy hiểm, nhưng điều này không hoàn toàn đúng. Bóng râm chỉ giúp giảm tác động trực tiếp của tia nắng mặt trời, còn nhiều yếu tố nguy hiểm vẫn tồn tại và có thể gây ra sốc nhiệt nếu không được kiểm soát.

nghỉ trong bóng râm

Dưới đây là những lý do vì sao nghỉ trong bóng râm không đủ để chống sốc nhiệt:

Nhiệt độ không khí cao vẫn gây nóng ngay cả trong bóng râm

Bóng râm không làm giảm nhiệt độ không khí xung quanh. Trong những ngày hè nắng gay gắt, nhiệt độ không khí có thể lên đến 37–40°C, thậm chí cao hơn ở các khu vực đô thị, nơi có nhiều bê tông, nhựa đường hấp nhiệt.

Vì vậy, dù bạn đang đứng dưới gốc cây, mái hiên hay tán ô, cơ thể vẫn phải chịu sức nóng từ không khí xung quanh, và nguy cơ sốc nhiệt vẫn còn nguyên.

Độ ẩm cao làm giảm hiệu quả thoát nhiệt qua mồ hôi

Vào những ngày oi bức, độ ẩm không khí cao làm mồ hôi bốc hơi chậm, giảm khả năng làm mát tự nhiên của cơ thể. Dù bạn đã nghỉ trong bóng râm, nhưng nếu môi trường vẫn bí bách, thiếu gió, độ ẩm cao, thì cơ thể vẫn tiếp tục tích tụ nhiệt.

Khi khả năng tản nhiệt giảm, nhiệt độ cơ thể tăng lên nhanh chóng, dẫn đến hiện tượng sốc nhiệt âm thầm dù không có ánh nắng chiếu trực tiếp.

Nhiệt độ cảm nhận thực tế (heat index) vẫn ở mức nguy hiểm

Khái niệm nhiệt độ cảm nhận là sự kết hợp giữa nhiệt độ thực và độ ẩm. Ví dụ: khi nhiệt độ thực tế là 35°C và độ ẩm lên tới 60%, cơ thể có thể cảm thấy như đang ở mức 45°C.

Vì vậy, dù bạn không tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, cơ thể vẫn đang phải đối mặt với mức nhiệt độ nguy hiểm, khiến việc nghỉ trong bóng râm không còn nhiều ý nghĩa nếu các yếu tố khác không được kiểm soát.

Thiếu gió và thông gió tự nhiên khiến không khí ngột ngạt

Một số vị trí bóng râm như:

- Gầm cầu
- Nhà xe
- Không gian kín có mái che

… thường bí gió, thiếu lưu thông không khí, khiến nhiệt tích tụ lại và nhiệt độ môi trường tăng lên theo thời gian. Nghỉ trong những khu vực như vậy không chỉ không làm mát cơ thể mà còn dễ gây ra cảm giác choáng, kiệt sức, mất nước – các yếu tố dẫn đến sốc nhiệt.

Không bù nước và điện giải kịp thời

Nhiều người nghỉ trong bóng râm nhưng không chủ động uống nước hoặc bù khoáng, dẫn đến cơ thể mất nước kéo dài mà không nhận ra. Trong khi đó, sự mất nước âm thầm kết hợp với nhiệt độ cao sẽ nhanh chóng dẫn đến mất cân bằng điện giải, làm tăng nguy cơ:

- Mệt mỏi
- Đau đầu
- Chuột rút
- Suy hô hấp
- Thậm chí hôn mê

Do đó, chỉ nghỉ ngơi mà không bổ sung nước và khoáng chất là một sai lầm phổ biến khiến nhiều người rơi vào tình trạng sốc nhiệt giữa trưa hè.

Mặc quần áo không phù hợp

Dù bạn nghỉ ngơi trong bóng râm nhưng nếu:

- Mặc quần áo tối màu
- Vải dày, không thấm mồ hôi
- Đội mũ kín đầu không thoáng khí

… cơ thể sẽ vẫn bị tích nhiệt. Nhiệt từ môi trường không thể tản ra ngoài qua lớp vải dày, khiến nhiệt độ cơ thể tiếp tục tăng, làm mất hiệu quả của việc nghỉ ngơi.

Dấu hiệu cảnh báo sốc nhiệt dù đang nghỉ trong bóng râm

Một trong những hiểu lầm phổ biến là: chỉ khi đứng ngoài nắng mới có nguy cơ sốc nhiệt. Thực tế, sốc nhiệt có thể xảy ra ngay cả khi bạn đang nghỉ ngơi trong bóng râm, nhất là khi nhiệt độ và độ ẩm môi trường ở mức cao, cơ thể không được bù nước – khoáng đúng cách hoặc vẫn bị bí hơi, tích nhiệt. Điều nguy hiểm là các dấu hiệu sốc nhiệt ban đầu thường dễ bị nhầm với mệt mỏi thông thường, khiến nhiều người chủ quan cho đến khi tình trạng trở nặng.

Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo sớm của sốc nhiệt, dù bạn không tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng:

Mệt mỏi bất thường, người bủn rủn, không thể tập trung

Khi nhiệt độ cơ thể tăng cao, não bộ và hệ thần kinh sẽ là những cơ quan đầu tiên bị ảnh hưởng. Bạn sẽ bắt đầu cảm thấy:

- Uể oải, không còn sức lực dù không vận động nặng
- Khó tập trung, đầu óc lơ mơ, phản xạ chậm
- Buồn ngủ bất thường vào ban ngày

Đây là dấu hiệu cảnh báo hệ thần kinh trung ương đang bị quá tải nhiệt, nếu không được làm mát ngay, nguy cơ tổn thương não có thể xảy ra.

Da nóng, đỏ bừng nhưng ít mồ hôi

Một biểu hiện nguy hiểm nhưng dễ bỏ qua là cơ thể nóng lên bất thường nhưng lại không toát mồ hôi – trái ngược với tình trạng đổ mồ hôi nhiều khi chỉ mới bắt đầu nóng.

Khi bước vào giai đoạn sốc nhiệt, cơ chế tiết mồ hôi bị rối loạn, cơ thể không thể tản nhiệt qua da. Lúc này:

- Da khô ráo, đỏ bừng, nóng hổi
- Người cảm thấy ngột ngạt dù đang ngồi trong bóng râm

Nếu không xử lý sớm, nhiệt độ cơ thể có thể tăng nhanh trên 40°C, gây tổn thương đa cơ quan.

Đau đầu, chóng mặt, buồn nôn

Đây là nhóm triệu chứng rất thường gặp khi cơ thể bị quá tải nhiệt nhưng không được bù nước – điện giải đúng cách. Dù bạn đang nghỉ ngơi, nếu cảm thấy:

- Đau nhức đầu lan tỏa, cảm giác nhức nhối phía sau gáy
- Chóng mặt khi đứng dậy, đi lại loạng choạng
- Buồn nôn hoặc thậm chí nôn

Thì rất có thể bạn đang ở giai đoạn đầu của sốc nhiệt. Khi đó, cần ngừng mọi hoạt động, làm mát cơ thể và bù nước ngay lập tức.

Nhịp tim nhanh, khó thở

Sốc nhiệt khiến tim phải làm việc nhiều hơn để đưa máu ra ngoại vi giải nhiệt. Do đó, bạn có thể cảm nhận được:

- Tim đập nhanh bất thường, đánh trống ngực
- Nhịp thở gấp gáp, hụt hơi dù chỉ ngồi yên
- Cảm giác đau nhẹ vùng ngực hoặc nặng ngực khó chịu

Nếu không xử lý kịp thời, sốc nhiệt có thể gây rối loạn nhịp tim, tụt huyết áp và ngất xỉu.

Thay đổi ý thức: lẫn lộn, nói nhảm, mất phương hướng

Đây là dấu hiệu nguy hiểm nhất, cho thấy hệ thần kinh trung ương đang bị tổn thương nghiêm trọng do nhiệt độ quá cao. Người bị sốc nhiệt có thể có biểu hiện:

- Nói nhảm, không còn kiểm soát được hành vi
- Lẫn lộn tên, thời gian, không gian
- Gọi tên người sai, mất phương hướng tạm thời
- Ngã quỵ, hôn mê nếu không được cấp cứu kịp

Khi một người đang nghỉ trong bóng râm mà có dấu hiệu thay đổi ý thức, mê sảng, mất tỉnh táo, đó là cấp cứu y tế khẩn cấp – cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

Nếu có người đang nghỉ trong bóng râm lại có dấu hiệu mất tỉnh táo thì cần gọi cấp cứu ngay

Ghi nhớ: nghỉ trong bóng râm không đồng nghĩa là an toàn tuyệt đối

Dù không tiếp xúc với ánh nắng trực tiếp, bạn vẫn có thể bị sốc nhiệt nếu:

- Môi trường quá nóng và ẩm
- Không được thông gió, bí bách
- Không uống nước và bổ sung điện giải đều đặn
- Mặc quần áo không thoáng khí
- Đã vận động quá sức trước đó

Do đó, bên cạnh việc chọn nơi mát mẻ để nghỉ, bạn cần kết hợp làm mát cơ thể, bù nước – khoáng và theo dõi sát các biểu hiện của cơ thể để phòng tránh sốc nhiệt một cách toàn diện.