Vậy tại sao một phản ứng cảm xúc nhất thời như cơn giận dữ lại đủ sức kích hoạt cơn nhồi máu cơ tim? Ai là người dễ gặp phải tình trạng này? Làm thế nào để kiểm soát cảm xúc và bảo vệ trái tim khỏi những tổn thương nghiêm trọng?
Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây – để hiểu, đề phòng và hành động kịp thời trước khi cơn giận lấy đi nhiều hơn bạn tưởng.
Cơn nhồi máu cơ tim là gì?
Cơn nhồi máu cơ tim xảy ra khi một hoặc nhiều nhánh của động mạch vành – hệ thống mạch máu nuôi tim – bị tắc nghẽn hoàn toàn hoặc nghiêm trọng, dẫn đến vùng cơ tim phía sau chỗ tắc không được cung cấp máu và oxy, nhanh chóng hoại tử và mất chức năng.
Tình trạng này nếu không được can thiệp cấp cứu trong “thời gian vàng” (dưới 3 – 6 giờ) có thể dẫn đến:
-
- Suy tim cấp
- Rối loạn nhịp tim trầm trọng
- Phù phổi cấp
- Ngừng tim đột ngột và tử vong
Nguyên nhân phổ biến nhất là do mảng xơ vữa mạch vành bị nứt vỡ, hình thành cục máu đông và gây tắc nghẽn dòng máu. Những yếu tố kích hoạt như căng thẳng, gắng sức quá mức hay cơn giận dữ đột ngột có thể gây co thắt mạch máu, khiến tình trạng tắc nghẽn diễn ra nhanh hơn.
Vì sao cơn giận dữ có thể gây ra cơn nhồi máu cơ tim?
Có thể bạn từng nghe câu nói “giận quá hóa bệnh”, nhưng không phải ai cũng biết cơn giận dữ thực sự có thể là chất xúc tác trực tiếp gây ra một cơn nhồi máu cơ tim cấp. Trên thực tế, rất nhiều ca nhập viện cấp cứu vì đau tim, đột quỵ được ghi nhận ngay sau một cơn tức giận dữ dội, một cuộc cãi vã, hoặc cảm xúc tiêu cực kéo dài. Vậy đâu là cơ chế sinh học đứng sau hiện tượng nguy hiểm này?
Cơn giận dữ kích hoạt hệ thần kinh giao cảm quá mức
Khi bạn nổi giận, cơ thể lập tức chuyển sang trạng thái “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight or flight) – một cơ chế sinh tồn cổ xưa của loài người được kiểm soát bởi hệ thần kinh giao cảm. Cơ thể sẽ tiết ra một lượng lớn hormone adrenaline và noradrenaline, dẫn đến hàng loạt phản ứng sinh lý mạnh mẽ như:
-
- Nhịp tim tăng nhanh, tim co bóp mạnh hơn
- Huyết áp tăng vọt đột ngột
- Mạch máu co thắt, đặc biệt là mạch vành
- Đường huyết và mỡ máu tăng để “đối phó nguy hiểm”
Ở người khỏe mạnh, những thay đổi này sẽ được điều hòa trở lại sau vài phút. Tuy nhiên, ở người có xơ vữa động mạch, cao huyết áp hoặc mạch vành yếu, những biến động này có thể gây vỡ mảng xơ vữa, tạo điều kiện hình thành cục máu đông dẫn đến tắc nghẽn động mạch vành – gây ra cơn nhồi máu cơ tim cấp.
Hormone stress làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông
Cortisol và adrenaline – hai hormone được tiết ra nhiều khi giận dữ, không chỉ làm tăng nhịp tim và huyết áp mà còn:
-
- Kích thích tiểu cầu hoạt hóa, tăng khả năng đông máu
- Làm tăng độ nhớt của máu
- Gây viêm mạch nội mô, tổn thương lớp lót mạch máu
Kết quả là dòng máu trở nên “dễ đóng cục” hơn, trong khi mạch máu bị thu hẹp lại do co thắt. Đây là điều kiện lý tưởng để một cục máu đông hình thành và gây tắc nghẽn mạch vành, dẫn tới nhồi máu cơ tim chỉ sau vài phút hoặc vài giờ sau khi bộc phát cơn giận dữ.
Cơn giận làm rối loạn nhịp tim
Sự thay đổi sinh lý mạnh khi giận dữ còn có thể:
-
- Gây loạn nhịp tim cấp, tim đập nhanh hoặc không đều
- Làm giảm lượng máu nuôi cơ tim do co thắt mạch vành
- Tăng tiêu thụ oxy của cơ tim trong khi cung cấp lại giảm
Đối với người có rối loạn nhịp sẵn, việc bị kích thích cảm xúc mạnh sẽ làm tim mất khả năng tự điều chỉnh nhịp, có thể dẫn đến rung thất, ngừng tim đột ngột – một biến chứng tối cấp của nhồi máu cơ tim.
Giận dữ làm suy giảm khả năng tự điều hòa mạch máu
Ở người bình thường, mạch máu có thể co giãn linh hoạt theo nhu cầu. Tuy nhiên, khi bị stress hoặc tức giận kéo dài, chức năng nội mô (lớp tế bào lót trong mạch máu) sẽ bị suy giảm:
-
- Mạch máu mất khả năng giãn nở tự nhiên
- Huyết áp khó kiểm soát
- Tăng nguy cơ tổn thương thành mạch
Đây là yếu tố nền âm thầm nhưng quan trọng dẫn đến xơ vữa mạch, hình thành mảng bám, và nếu đi kèm cơn giận dữ, có thể gây bùng phát cơn nhồi máu cơ tim bất ngờ.
Minh họa tình huống thực tế
Một người đàn ông 58 tuổi có tiền sử tăng huyết áp nhẹ, vẫn đi làm bình thường, không có triệu chứng tim mạch rõ ràng. Trong lúc tranh cãi gay gắt với đồng nghiệp, ông tức giận tột độ, cảm thấy đau tức ngực, khó thở, toát mồ hôi lạnh. Chỉ 30 phút sau, ông nhập viện với chẩn đoán nhồi máu cơ tim cấp ST chênh lên (STEMI).
Đây không phải là trường hợp cá biệt. Hàng ngàn ca nhồi máu cơ tim mỗi năm trên thế giới được xác nhận có liên quan trực tiếp đến cảm xúc tức giận hoặc căng thẳng mạnh.
Bằng chứng khoa học: Cơn giận có thể gây nhồi máu cơ tim
Một nghiên cứu lớn được công bố trên European Heart Journal năm 2015 cho thấy:
Những người từng trải qua cơn giận dữ cấp độ nặng (tức giận đến mức muốn la hét hoặc ném đồ) có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim cao gấp 8,5 lần trong vòng 2 giờ sau đó so với khi họ bình tĩnh.
Một nghiên cứu khác từ Harvard Medical School chỉ ra rằng:
-
- Người thường xuyên tức giận có nguy cơ mắc bệnh mạch vành cao hơn 19%
- Nguy cơ nhồi máu cơ tim tăng gấp đôi nếu cơn giận xảy ra khi đang có yếu tố nguy cơ tim mạch
Các bác sĩ cảnh báo: cơn giận có thể là “mồi lửa” kích hoạt sự vỡ mảng xơ vữa, khiến cục máu đông hình thành và làm nghẽn hoàn toàn dòng máu đến cơ tim.
Những ai dễ bị nhồi máu cơ tim sau một cơn giận?
Không phải ai cũng dễ bị cơn nhồi máu cơ tim sau khi nổi giận. Tuy nhiên, những người có các yếu tố nguy cơ sau đây cần đặc biệt cẩn trọng:
-
- Người trên 45 tuổi (nam), trên 55 tuổi (nữ)
- Có tiền sử tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu
- Béo phì, hút thuốc lá, lười vận động
- Người từng bị đau thắt ngực, thiếu máu cơ tim
- Người có lối sống nhiều căng thẳng, dễ nổi nóng, mất kiểm soát cảm xúc
Ở nhóm này, chỉ một cơn giận dữ ngắn cũng có thể là chất xúc tác đủ mạnh để bùng phát cơn nhồi máu cơ tim.
Dấu hiệu cảnh báo cơn nhồi máu cơ tim sau cơn giận
Cơn nhồi máu cơ tim có thể xảy ra vài phút đến vài giờ sau khi bộc phát cơn giận dữ. Hãy đặc biệt lưu ý nếu bạn hoặc người thân có các dấu hiệu sau:
-
- Đau tức ngực dữ dội: thường ở giữa ngực, cảm giác bị bóp nghẹt, lan ra vai, tay trái, cổ hoặc hàm
- Khó thở, vã mồ hôi lạnh
- Buồn nôn, choáng váng hoặc chóng mặt
- Tim đập nhanh, hồi hộp
- Cảm giác sợ hãi, bất an, như sắp ngất xỉu
Nếu gặp các dấu hiệu này sau một cơn giận dữ, cần gọi cấp cứu ngay lập tức, không chờ đợi tự hết hay tự điều trị tại nhà.
Làm gì để giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim do giận dữ?
Kiểm soát cảm xúc bằng các phương pháp thư giãn
-
- Hít thở sâu và chậm: giúp giảm nhịp tim và hạ huyết áp nhanh chóng
- Tạm rời khỏi tình huống gây căng thẳng: đi bộ nhẹ, rửa mặt, ra ngoài hít không khí
- Viết nhật ký, nói chuyện với người thân để xả cảm xúc tiêu cực
Tập luyện thể dục đều đặn
-
- Giúp cải thiện tâm trạng, giảm hormone stress
- Tăng độ đàn hồi mạch máu, giảm nguy cơ tắc mạch
- Gợi ý: đi bộ, yoga, bơi lội, khí công, thái cực quyền
Ngủ đủ và đúng giờ
-
- Người ngủ ít hơn 6 giờ/ngày có nguy cơ tim mạch cao hơn 20–30%
- Ngủ đủ giúp ổn định nhịp tim, huyết áp và tăng khả năng kiểm soát cảm xúc
Thay đổi lối sống
-
- Giảm cà phê, rượu bia, không hút thuốc
- Ăn uống khoa học, nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt
- Giữ cân nặng lý tưởng, kiểm tra sức khỏe định kỳ
Nếu đã có bệnh tim mạch, cần dùng thuốc đều đặn
-
- Người có bệnh mạch vành, tăng huyết áp, rối loạn nhịp cần tuân thủ điều trị
- Không tự ý ngưng thuốc, đặc biệt là thuốc chống đông, hạ áp hoặc statin
Nếu có tiền sử bệnh tim thì nên sử dụng thuốc đều đặn
Lời khuyên từ chuyên gia tim mạch
“Khi bạn nổi giận, trái tim bạn không chỉ đau về mặt cảm xúc. Nó thực sự bị đe dọa bởi những phản ứng sinh học cực kỳ nguy hiểm. Một người có nền tim mạch yếu có thể mất mạng chỉ vì một phút không kiểm soát cảm xúc.” — GS. TS. Nguyễn Văn Trí, chuyên gia tim mạch học lâm sàng
Việc giữ tinh thần bình tĩnh, học cách đối diện với mâu thuẫn bằng lý trí thay vì cảm xúc chính là một trong những chiến lược đơn giản nhất để bảo vệ tim khỏi biến cố nguy hiểm như nhồi máu cơ tim.
Một cơn nhồi máu cơ tim có thể ập đến chỉ sau một cơn giận dữ, đặc biệt ở người có sẵn yếu tố nguy cơ. Điều này không chỉ là cảnh báo y khoa mà còn là hồi chuông thức tỉnh với mỗi chúng ta trong cách sống, cách phản ứng với căng thẳng và cảm xúc.
